Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I–Platonateoriaprzewrotupolitycznego
35
sięgnąćpodyktaturęistaćsięzczłowiekawilkiem?Więctenstanienaczele
ruchuprzeciwkoklasomposiadającym…domagająsięodludustrażyprzy-
bocznej…wpierwszychdniachiczasachniebędziesięuśmiechałdowszystkich
ikażdegouprzejmiewitał…,będziemówiłnawet,żeniejestdyktatoremabędzie
wieleprzyrzekałiprywatnieipublicznie,będziedługiskreślałiziemięrozdzielał
ludowiiswoimnajbliższym…czydyktatorniemusizawszezmierzaćdo
wojny?-Musi.Apostępująctakgotówrozbudzićkusobiecorazwiększą
nienawiśćobywateli?Iniektórzyztych,cogonawysokiestanowiskowspólnymi
siłamiwynieśliimająterazwpływybędąotwarciemówiliijemuwoczy,
imiędzysobąganilitocosiędzieje?Więctychwszystkichmusidyktator
usunąć,jeżelimadalejpanować,ażwkońcuanispośródprzyjaciół,anispośród
wrogówniezostawinikogo,ktobyłbycośwart24.
Aktualnośćtegoopisujestniezwykła.Podobniemożnaopisaćwiele
dyktaturodstarożytnejGrecji,RzymuażpoXXwiek.RealizmPlatona
wynikałzeszczegółowejanalizymateriałuhistorycznego,którymdys-
ponował,osobistychdoświadczeńiinteligencji.Najważniejszywniosek
ztegorealizmujesttaki,żenaturaludzkaniezmieniłasięwżadnejmie-
rze.Postęptechnologicznyułatwiamasowąeksterminacjęnaniewyobra-
żalnąskalę,oczymnależypamiętaćwXXIwiekumającprzedoczami
dziejeXXwieku.
NiezwykletrafnesąspostrzeżeniaPlatonaopisującerozpadelitpań-
stwa,zktórychwyłaniająsiępotencjalnidyktatorzyizamachowcy.
Znamiennyjestopisoligarchii,będącejwjegoopiniisystememlepszym
oddemokracji,wktórejdochodządogłosuludziemierniibezwartości.
Oligarchiadobieraludzidowładzywsposóbbardziejracjonalny,choćby
ztegopowodu,żerozsądnywłaścicielwybieraludzizdolnychiwykształco-
nych.Wdemokracjikapitalistycznejopartejnawolnymrynku,którydyk-
tujewarunkiprodukcjiisprzedaży,niemamiejsca,wzasadzie,dlantrut-
ni”,używającjęzykaPlatona.Aniwparlamencie,wpartiachpolitycznych,
związkachzawodowych,samorządach,gdzienowocześnisofiściodgrywają
poważnerole.WPaństwiezawartajestkrytykatakzwanychnlekkomyśl-
nychumysłów”,czyliludzi,którzyzaodpowiedniehonorariaizaszczyty
zrobiąwszystko,byintelektualniebronićżądanegopoglądu,bezwzględu
naskutki.JakoprzykładPlatonopisałtwórcętragedii,Eurypidesa,zwolen-
nikademokracjiityranii,wzależnościodkoniunktury.
24Platon,Państwo,dz.cyt.,ks.VIII
