Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
CzęśćI-TeoriazamachustanuwświetleEtyki
topowinniśmymówić,żewtedytenustrójotychcechachcharakterystycznych
jestdlanasjedynymsłusznymustrojempaństwowym23.
TakotoprzedstawiasięfilozofiapolitycznaPlatonaopisującazmianę
ustrojówpaństwowych,wedługinterpretacjiK.R.Poppera.Wistociejest
tonajpierwteoriarewolucjiizamachówstanu,apotemanalizaśrodków,
któremogłybyzapobieczmianomidoprowadzićdorównowagipolitycznej.
Dążącdotegocelu,czasemmusząznaleźćzastosowanieprzewrotypoli-
tyczne,któresądziałaniamipodejmowanymizpremedytacją.Rewolucjesą
zdarzeniaminiekontrolowanymiiichrozwójtrudnoprzewidzieć.Alemogą
byćinicjowaneprzezprzewrót.Zamachystanuwystępujączęstorównież
wtrakcierewolucjiimogąbyćimpulsamidokolejnychzmian,wreszcie
częstoprzewrotykończąrewolucję.Platonprzywiązywałdużąwagęwłaś-
niedoprzewrotów.Otojegoopiszamachustanuwustrojudemokratycz-
nym,któryzamieniasięwtyranię:
Nadmiernawolność…przemieniasiętylkownadmiernąniewolę…Więcto
naturalne,żeniezinnegoustrojupowstajedyktatura,tylkozdemokracji;
zwolnościbezgranic-niewolanajzupełniejszainajdziksza…Jakatochoroba
nurtującaoligarchiętkwirównieżiwdemokracjiiprowadzijądoniewoli…
Próżniakówirozrzutników…Myichprzyrównamydotrutniówzżądłamiibez
żądeł…tedwarodzajeludzi…szerząnieporządekwkażdymustroju.Dobry
lekarziprawodawcapaństwapowiniensięmiećzdalekanabacznościprzed
nimi;niemniejniżmądrypszczelarz;przedewszystkimżebysiętoniena-
mnożyło,ajeżelisięjużzamnożą,tożebytocoprędzejwyciąćzeszczętem…
Tamichniecenią(woligarchii),odpędzająodstanowiskrządowych.Awde-
mokracjitowłaśniesięwysuwanaczołozmałymiwyjątkami,itoprzemawia
idziała,osobnikiconajostrzejsze-itoobsiadamównicenaokoło,irobihałas
iszum,iniedajedojśćdosłowanikomu,ktobymówiłinaczej…ludzawsze
zwykłkogośjednegoszczególniejwynosićwysokoistawiaćnaswoimczele…
Każdyprzywódcaludu,któremubezwzględnieufa,jeżelisięniepowstrzyma
odkrwibratniej,alboniesprawiedliweskargiwnosi,jakonitolubią,iludzido
sądówwlecze,itamsięwalakrwią,bożycieczłowiekowiodbiera,językiem
iustamibezbożnymikosztujebratniejkrwi,bierzenasiebieczyjeśwygnanie
iśmierć,azdalekaumorzeniedługówpokazujeinowyrozdziałgruntów-cóż
takiemupotemzostajenieuchronnieinnegojakalbozginąćzrękiwrogów,albo
23Platon,Kritias,w:Dialogidz.cyt.
