Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Europawartości
29
CzyniątozwłaszczamyślicieleuznającyWOLNOŚĆzawartośćpodsta-
wową.
Napytanie:Jakąwartościąjestwolność?odpowiedziałtrafnie,jak
misięzdaje,WładysławTatarkiewiczwswoimtraktacieOszczęściu3.Istot-
nątreśćjegoodpowiedzitrzebapoprzedzićzauważeniem,żepojęciawol-
nośćużywamywkilkuznaczeniach.
Najpierw„wolność”,toogólnacechakondycjiludzkiejstanowiącapod-
sumowanieobserwacjipsychologicznych,dawniejokreślanychjakoludzka
„wolnośćwoli”.Znaczyto,żejednostkaludzkajestwstaniepostanowić
sobieipodjąćdziałaniazmierzającedobardzoróżnychcelów,np.korzyst-
nedlaniej,jakiświadomieszkodzące.Wyróżniatogatunekludzkispośród
innychgatunkówzwierzęcych.Sferamotywacjiludzkichjesttakobszerna,
żejednostkazawszemożeznaleźćmotywacjęzarównoza,jakiprzeciw
rozważanemusposobowipostępowania.Nakażdąargumentacjęzajakimś
sposobemzachowania,człowiekpotrafiznaleźćargumentprzeciwkonie-
mu.Ostatecznieodjednostkizależy,jakiargumentwybierze.
Istniejeteżinneznaczeniesłowa„wolność”,przyktórymludziebardzo
sięróżniąpodwzględemprzypisywania,zwłaszczasamymsobie,cechy
posiadaniawolności.Dorealizacjiwieludziałańniezbędnesąmianowicie
określoneśrodkilubokolicznościsprzyjające.
Ci,którzydysponująśrodkami
lubznajdująsięwokolicznościachsprzyjających
sąuwaŜanizabardziejwolnych
odtych,którzyniemajądostępudośrodkówlubżyjąwniesprzy-
jającychokolicznościach.
Wolnośćwtymznaczeniuzależyodkonkretnejsytuacjijednostki.Wła-
dysławTatarkiewiczzauważa,żewtymznaczeniu,najważniejszymw
praktyce,wolnośćniejestwartościąpodstawową,alejesttyl-
kowarunkiemlubokolicznościąsprzyjającąosiągnięciu
jakiejśważnejwartości.
Jeślimogębezograniczeńporuszaćsiępokrajulubpocałymziemskim
globie,jeślimampieniądzeimogąkupićsobieto,comisprawiaprzyjem-
ność:zarównodobrewino,jakipiękneobrazylubbiletnakoncert,lubmo-
gęopłacićpodróżdociekawychmiejsc,tojestemwolny.Jestembardziej
wolnyodkogoś,ktoniektórychztychrzeczyuczynićniemoże.
___
___
___
___
___
__
3Napisanymprawie70lattemu.Książkata,toklasycznyprzykładhumanistycznejana-
lizyfilozoficznej,którymożeinspirowaćwieledalszychanalizpsychologicznych.
