Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Esejezdziedzinymoralności,politykiiliteratury
Możliwejeststworzeniewolnegoustroju,wktórymjed-
naosoba,powiedzmydoża,książęlubkról,otrzymaznaczne
uprawnienia,tworząctymsamymwłaściwąprzeciwwagędla
innychczęściwładzyustawodawczej.Ównajwyższyurzędnik
państwowymożebyćmianowanywdrodzewyborulubdzie-
dzicznie.Choćzpozorutopierwszerozwiązaniezdajesięko-
rzystniejsze,wystarczychwilazastanowienia,bydostrzec,iż
wporównaniuzdrugimniesiezesobąwiększeproblemy,które
ponadtowynikajązponadczasowychiniezmiennychprzyczyn.
Wybórnowegowładcytozadanieotakwielkichitakdaleko-
siężnychkonsekwencjach,iżzkoniecznościdoprowadzidopo-
działuludunazwalczającesięfrakcje.Wtakimzaśwypadku
groźbawojnydomowej,największegomożliwegozła,niemal
zpewnościąpojawisięprzyokazjikażdegobezkrólewia.Wy-
branyksiążęmożebyćcudzoziemcemalbotubylcem.Wtym
pierwszymwypadkubrakujemuwiedzynatematpoddanych,
odnosisięwięcdonichzpodejrzliwościąisamjestzpodejrz-
liwościątraktowany.Wrezultacieotaczasięwyłącznieobco-
krajowcami,którzypragnąjedyniejaknajszybciejpowiększyć
swemajątki,pókijeszczełaskawośćiwładzaichpanamogąim
wtympomóc.Tubyleczkoleiwnosinatronwszelkieprywat-
neanimozjeiprzyjaźnie,ajegowyniesieniezawszebudziza-
zdrośćtych,którzyniegdyśuważaligozarównegosobie.Poza
tymkoronajestnazbytcennymtrofeum,bykiedykolwiekprzy-
znanojąwyłączniewuznaniuzasługkandydata.Rywalizacja
oniązawszeskłaniapretendentówdoposłużeniasięsiłą,pie-
niędzmilubintrygądlazdobyciagłosówelektorskich,skutkiem
czegowyboryniedająwiększejszansynawyłonieniedobrego
władcy,niżgdybykwestiatazależaławyłącznieodurodzenia.
Możemywięcuznaćzauniwersalnąprawdępolityki,iżnaj-
lepsząformąmonarchiijestta,wktórejksiążęsprawujewła-
dzędziedziczną,arystokracjita,wktórejszlachtanieposiada
wasali,demokracjizaśta,wktórejludzabieragłoszapośred-
nictwemswoichprzedstawicieli.Abyjednaklepiejdowieść,
iżwdziedziniepolitykiistniejąprawdyogólne,niezależneod
wpływuzarównousposobienia,jakiwykształceniawładcylub
jegopoddanych,powinniśmyprzyjrzećsięinnymzasadomtej
nauki,którerównieżzdająsięmiećuniwersalnycharakter.
