Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Owolnościsłowa
19
igeniusznarodumożnazaprzącdosłużbypostroniewolno-
ści,każdegozaśczłowiekazachęcićdojejobrony.Azatemtak
długojakrepublikańskiskładniknaszegoustrojupozostanie
niezależnyodjegoelementówmonarchicznych,naturalniedbał
będzieoutrzymaniewolnościsłowa.
Należyjednakprzyznać,żebrakgranicwwolnościsłowa
jestjednązułomnościprześladującychtewłaśniemieszanefor-
myustrojówijestrzeczątrudną,abyćmożecałkiemniemożli-
wą,byskutecznietemuzaradzićiv.
i
WydaniaodAdoPzawierająwtymmiejscudodatkowezdanie:
nIczynieograniczonekorzystaniezwolnościprzynosispołeczeństwupo-
żyteczneczyteżzgubneskutki?”.
ii
Zob.Tacyt,Dzieje,ks.I,16,w:Tacyt,Dzieła,t.2,przeł.Seweryn
Hammer,SpółdzielniaWydawniczaCzytelnik,Warszawa1957.
iii
nSłodkimuczyniłaswejarzmowoczachtychniezwyciężonych
Anglików,
Którzyaniwpoddaństwie,aniwwolnościżyćniemogą”
Wolter,LaHenriade,ks.I.
iv
WwydaniachodAdoPmiejsceostatniegozdaniazajmujena-
stępującywywód:nUznawszyzatem,żewolnośćjesttakistotnadlapod-
trzymanianaszegomieszanegoustroju,znaleźliśmyodpowiedźnadrugie
pytanie-czytakawolnośćprzynosipożyteczneczyteżzgubneskutki-
ponieważniemasznicważniejszegodlakażdegopaństwajakzachowanie
istniejącegoustroju,zwłaszczajeślijesttoustrójwolny.Gotówjednak
jestempójśćjeszczekrokdalejioznajmić,żeutrzymanietejwolności
ztaknielicznymiwiążesięniedogodnościami,żemożnauznaćjązapra-
wopowszechnieprzysługującerodzajowiludzkiemu.Wszelkierodzaje
rządówpowinnynaniąprzyzwalaćzawyjątkiemkościelnego,dlaktóre-
gowistociebyłabyzabójcza.Niepowinniśmyobawiaćsię,żewolnośćta
przyniesienamzesobąniepożądaneskutkipodobnedotych,jakieniosły
zesobątyradyludowychdemagogówwAtenachczytrybunówwRzy-
mie.Człowiekczytaksiążkęlubpamfletwsamotnościizespokojnym
umysłem.Niemawokółsiebienikogo,odkogomógłbyzarazićsięnie-
zdrowąpasją,niepopędzagododziałaniażadnasiłaanienergia.Anawet
jeślipoddałbysięjakiemubuntowniczemunastrojowi,niedysponujeżad-
nymgwałtownymrozwiązaniemmogącymdaćupustjegonamiętności.
Wrezultaciewolnośćsłowapisanego,choćbyinadużywana,niezwykle
rzadkoprowadzidospołecznegozamętuczyrebelii.Cozaśdoowych
pomrukówniezadowoleniaiskrywanychżali,któremożerodzić,lepiej,
byznalazłyoneujściewsłowachiwtensposóbdotarłydouszuwładzy,
zanimbędziezapóźno,byimzaradzić.Prawdąjest,żerodzajludzkiprze-
