Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Esejezdziedzinymoralności,politykiiliteratury
jawiaskłonnośćdodawaniawiększejwiarypogłoskomniesprzyjającym
władzyniżjąwychwalającym,leczjesttonieodłącznacechaludzi,nieza-
leżnaodtego,czyciesząsięwolnością,czynie.Plotkamożerozchodzić
sięrównieszybkojakpamfletibyćrównieszkodliwa.Nie,będzienawet
szkodliwszatam,gdzieludzienieprzywyklidoswobodnegomyślenia
irozróżnianiapomiędzyprawdąafałszem.
Postępwiedzydowodzirównież,żeludzieniesątakprzeraźliwym
potworami,zajakichichbranoiżepodkażdymwzględemlepiejichpro-
wadzićjakrozumnestworzenia,niżkierowaćnimilubpoganiaćnibytępe
bestie.ItakażdoczasówpowstaniaRepublikiZjednoczonychProwincji
[HumemanamyśliówczesneNiderlandy]panowałoprzekonanie,żetole-
rancjiniesposóbpogodzićzdobrymrządem.Niemożliwewydawałosię
również,byludzieróżnychwyznańreligijnychżylizesobąwharmonii
ipokoju,darzącjednakowymiwzględamiwspólnykrajisiebienawza-
jem.Angliadałaprzykładwolnościobywatelskiejichoćobecniewolność
tazdajesiębyćprzyczynąpewnychniepokojów,jakdotychczasniedo-
prowadziładożadnychszkodliwychskutków.Mamyrównieżnadzieję,że
ludziezdnianadzieńcorazbardziejnawyklidoswobodnejdyskusjina
tematypubliczne,naucząsięlepiejjeoceniaćtak,żewszelkiejałoweplot-
kiiplebejskieokrzykibędąmiaływichoczachmniejsząsiłęuwodzenia.
Wielbicielewolnościlubiąmyśleć,żeówszczególnyprzywilej,jakim
cieszysięWielkaBrytania,niemożenambyćłatwoodebranyiżebędzie
istniećdopóty,dopókinaszrządzachowachoćbyresztkęswobodyinie-
zależności.Rzadkozdarzasię,byjakiegośrodzajuwolnośćzostaławjed-
nejchwilicałkiemutracona.Niewolawzbudzawśródludzinawykłychdo
wolnościtakwielkieprzerażenie,żeabyjejzmiejscanieodrzuconomusi
opanowywaćichstopniowo,przybierającprzytymrozmaitezwodnicze
kształty.Jeślijednakkiedykolwiekutracimywolnośćsłowa,zapanujenad
naminatychmiast.Prawawymierzoneprzeciwkorewolucyjnympodżega-
czomioszczercomsąwchwiliobecnejtaksurowe,jaktotylkobyćmoże.
Dalszeograniczeniamożnawprowadzić,wyłączniezarządzająccenzurę
prasylubprzyznającsądomszerokąswobodękaraniazawszystko,conie
przypadnieimdogustu.Powyższerozwiązaniastanowiłybyjednaktak
jawnepogwałceniewolności,żenajpewniejdziałaniadespotycznegorzą-
dunanichbysięskończyły.Jeślikiedykolwiektakiepróbysiępowiodą,
brytyjskawolnośćzginienazawsze”.
