Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EsejIII
Czypolitykamożebyćnauką?
Jestkwestiąspornączyrozmaiteformyrządówzasadniczo
sięodsiebieróżniąiczyniejesttak,żekażdaznichmożebyć
zarównodobra,jakizławzależnościodtego,czydobrzelubźle
sięjąwcielawżycie1.Gdybyzgodzićsię,żewszystkierodzaje
rządówsądosiebiepodobne,ewentualneróżniceleżązaśwy-
łączniewcharakterachipostępowaniurządzących,większość
sporówpolitycznychdobiegłabykońca,agorliweorędowanie
narzeczjednejformyustrojuprzeciwdrugiejbyłobyjedynie
dowodemzaciekłościigłupoty.Choćumiarkowanietocecha
mibliska,niemogęjednakprzystaćnapowyższetwierdzenia
itrudnobyłobymiuznać,żesprawyludzkienieopierająsięna
żadnejtrwalszejpodstawiejakjenonaprzypadkowychhumo-
rachiusposobieniachtychlubinnychludzi.
Nieulegawątpliwości,żeci,którzyutrzymują,iżprawość
ustrojuzależyodprawościcharakterutworzącychgoludzi,
mogąnapoparcieswejtezyprzywołaćwieleprzykładówzhi-
storiidowodzących,iżtasamaformarząduprzechodzączrąk
dorąkrazokazywałasiędobra,ainnymrazemzła.Porównaj-
myzesobąustrójfrancuskipodrządamiHenrykaIIIiHenry-
1nForformsofgovernmentletfoolscontest,
Whate’erisbestadminister’disbest”
EssayonMan,Book3.
[nNiechsiękłócąpróżniacyorządurodzaie;
Dobrzezawiadywanynaylepszymsięstaie”;
AlexanderPope,Wierszoczłowieku,ListIII,przeł.LudwikKamiński,
Warszawa1816,s.37].
