Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czypolitykamożebyćnauką?
23
ciestawałsięoncorazbardziejrozpasany,aPolaMarsoweprze-
kształciłysięwscenępermanentnegozgiełkuibuntów.Kiedy
doowychnikczemnychobywatelidołączyliuzbrojeniniewolni-
cy,zapanowałaanarchia,zaśwprowadzeniedespotycznejwła-
dzycezarówbyłonajwiększymdobrodziejstwem,jakiemogło
spotkaćówczesnychRzymian.Otoskutkirządówdemokra-
tycznychsprawowanychbezpośrednictwareprezentantów.
Szlachtamożesprawowaćkontrolęnadczęściąlubpeł-
niąwładzyustawodawczejnadwaróżnesposoby:albokażdy
szlachcicdzierżyczęśćwładzynamocyswejprzynależności
dotegostanu,alboteżwładzęsprawująposzczególnegrupy
szlachty,akażdaznichcieszysięodmiennymiuprawnieniami
iprzywilejami.Przykładupierwszejztychformustrojowych
dostarczaarystokracjawenecka,przykładudrugiej-polska.
Wsystemieweneckimszlachtajakocałośćdysponujepełnią
władzyiżadenszlachcicniemainnychprzywilejówniżte,któ-
reotrzymałznadaniareszty.Wustrojupolskimkażdyszlachcic
sprawujeszczególną,dziedzicznąwładzęnadswymiwasalami
wzależnościodposiadanegomajątku,zaśszlachtajakotaka
niedysponujeżadnąinnąwładząniżta,którączerpiezewspół-
działaniaswychposzczególnychprzedstawicieli.To,jakróżne
wswymfunkcjonowaniuicharakterzesąobateustroje,można
jasnoukazaćchoćbyapriori.Weneckaszlachtastoiwyżejod
polskiej,nawetjeślipominiemydzielącejeróżniceusposobie-
niaiwykształcenia.Szlachta,którawspólniedzierżywładzę,
dołożywszelkichstarańdlazachowaniapokojuzarównowe
własnymgronie,jakiwśródpoddanychiżadenzjejczłonków
niezdobędzienawetnachwilętakiejpozycji,którabymupo-
zwoliłastanąćponadprawem.Stanszlacheckibędziepanował
nadludembezuciekaniasiędodotkliwejtyraniiczynaruszania
własnościprywatnej,ponieważwprowadzenierządówdespo-
tycznychnieleżywinteresietejgrupyjakocałości,mimoże
możesprzyjaćinteresomniektórychjejprzedstawicieli.Wta-
kimustrojuprzedstawicieleszlachtyiluduniesąsobierówni,
alezarazempodziałtenjestjedynymobowiązującymwpań-
stwie.Ogółszlachtytworzyjednociało,ludzaś-drugie,nie
dochodzijednakdoowychprywatnychwaśniisporów,które
wszędziesiejąspustoszenieizgubę.Nietrudnodostrzecprzy-
warypolskiejszlachtypodkażdymzwymienionychwzględów.
