Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
rozumnychjestwprawdzieimmanentneindywidualnejracjonalności,ale
sameoweistotysąpoprostuempiryczniedane.TymczasemwFichteańskiej
teoriiintersubiektywnościbezźródłowego,normatywnegoodniesieniado
innych,wolnychirozumnychpodmiotów,ustanowienieempirycznego„Ja”
niebyłobywogólemożliwe.
Taniezwyklenowoczesnairadykalna–wsensiesięgnięciadokorze-
niapodmiotowości,którymokazujesięmiędzy-podmiotowość–koncep-
cjaFichteańskabyłaprzezSiemkazestawianazpóźniejsząniecoteorią
intersubiektywności,jakąodnaleźćmożnawHeglowskiejFenomenologii
ducha27.SiemekopisywałnajpierwpozorneprzeciwieństwoFichteańskiego
iHeglowskiegomodelu–modeludialogicznego„wzajemnegowezwania”
imodelu„walkiouznanie”–bywkolejnymkrokuwykazać,żemodelete
sąwistociekomplementarne.Każdyznichwydobywabowieminnystruk-
turalnywymiarmiędzypodmiotowegoodniesienia:oileFichteskupiasię
nasymetriiuznaniainormatywnychoczekiwaniachuczestniczącychwnim
podmiotów,otyleuHeglaowasymetriaosiąganajestdopierowtoku
dialektycznychprzekształceńpoczątkowojednostronnegouznania.Siemek
sugerujejednak,żeróżnicemiędzyobomamodelamidotycząwwiększym
stopniusposobuprezentacji,niezaśistotyrzeczy.Ponadtodopierozesta-
wienieobumodelipozwalajegozdaniemdostrzecwewnętrznenapięcie
każdejformyintersubiektywnejkomunikacji:napięciemiędzyobustronnym
uznaniemasymbolicznąwalką,polegającąnapróbieustanowieniawła-
snejautonomiiwodróżnieniuiwprzeciwstawieniudoautonomiiinnego
podmiotu.Możnanawetpowiedzieć,żewFichteańskim(podobniejak
wHeglowskim)modelumiędzypodmiotowegoodniesieniazawszeobecne
sąisplecionezesobąoba,takmodnedziśpojęcia:uznaniaorazwyklu-
czenia.Dlategoteżmodeletewsposóbistotnyodróżniająsięodtego
ujęciamiędzyosobowejkomunikacji,jakieodnaleźćmożemyuklasykówtak
zwanejfilozofiidialogu.Siemekczęstopodkreślatęróżnicę,obstającprzy
tym,żemodelerozwinięteprzezFichtegoiHeglalepiejodzwierciedlają
rzeczywistośćspołecznejinterakcji.Tymczasemkoncepcjefilozofiidialogu
29
27Por.M.J.Siemek,Dwamodeleintersubiektywności,w:tegoż,Hegeliflozofa,
s.172–202.
