Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Etymologia,znaczenieizasięgnazwyEuropa
23
przeciwkonieypobudzonywcudnegosięwołuprzemieniłichodziłmiędzydobytkiem,
gdziepannyzkrólewnąigrały.Europawidzącwołuzewszystkichnaypięknieyszegookoło
siebiechodząc,wsiadłanań,któryzniąnatychmiastwmorzewskoczyłyuniósłiąnawysep
kreteyski”
26
.
Równoleglewzabytkachstaropolszczyzny,uMarcinaKromeraczyMarcinaBiel-
skiego,opróczprzymiotnikaDeuropski”spotykamyDeuropiński”(Dmorzeeuropińskiewśród
naszegoświatależące”).JednakuMaciejaMiechowityznajdujemyjużformędzisiejszą
wjegoTraktacieodwóchSarmacjach,azjatyckiejieuropejskiej,iotym,cosięwnichznajduje
(TractatusdeduabusSarmatiisAsianaetEuropianaetdecontentisineis).Dziełopowstało
napierwpołacinie,alewtłumaczeniunajęzykpolskiAndrzejaGlaberamiałowielewydań
(wyd.6-1582),przyczyniającsięniewątpliwiedookreśleniaeuropejskościwspołeczeń-
stwiepolskim.WXIXw.SamuelLindeodnotowujewswoimsłownikuokreśleniekobiety
pochodzącejzEuropyiwymieniaobokEuropejkiśEuropiankę.
PozaPolskądoinnychkrajówEuropyWschodniejnazwatrafiłanajpierwdoRosji.
Jakwiadomo,krajtenzwróciłkuEuropiePiotrI,panującyod1689r.Chybanieprzy-
padkiemużyciesłowaJewropapojawiłosięw1692r.wklimacieproeuropejskichplanów
cesarzaRosji,wmanuskrypcieSkifskajaistorija(HistoriaScytów)autorstwaAndrieja
IwanowiczaŁyzłowa.Dziełotokrążyłonajpierwwręcznychodpisach,bydopiero
wstuleciunastępnymukazaćsiędrukiemwPetersburguw1776r.Kontekstodpowied-
niegofragmentuodnosiłsiędonastępcówCzyngisChana:Ddrżałabowiemprzednimi
całaEuropa”,awinnymmiejscu:DDrżałoprzedniminietylkoKsięstwoMoskiewskie,
leczcałaEuropaiAzja”
27
.
Ogólnyklimatoświeceniasprzyjałrównieżuświadomieniunarodombałtyckim,że
należądoEuropy,anietylkodoustawiczniewojującychoichterytoriaokupantów,Polski,
RosjiczySzwecji.CharakterystycznajestswoistadeklaracjaFriedrichaGustavaArveliusa
wjegozbiorzekrótkichopowiadańiwierszyÜksKaunisJuttojaÖppetusseRamat(Księga
naukipięknychprzypowieści),gdziebudziłuczytelnikówdumęzeswejojczyzny,skoro
żyjąwEuropie.MeieellameEuropamaal-DŻyjemywEuropie”
28
.
Europawjęzykułotewskimpojawiłasięniecowcześniej,bow1774r.wency-
klopediigeografiiirodzajównaukiGotthardaFriedrichaStendersa:DWEuropie,czyli
wkrajachchrześcijańskich,sądwarodzajepaństw,krajerządzoneprzezcesarzyiprzez
królów”
29
.
26
A.Guagnini,KronikaSdrmdcyeyeuropskiey:wktoreysiezamykakrolestwoPolskiezewszystkiemipdństwy,xięstwy,
yprowincydmiswemi:tudźieżteżWielkieXięstwoLithew.,Ruskie,Pruskie,Zmudzkie,Inflantskie,Moskiewskie,yczęśćTdtdrow,
tłum.M.Paszkowski,1611,s.nlb.NiewchodzimytuwkwestięsporumiędzyGwagninemaMaciejemStryjkowskim
oautorstwoSarmatiaeEuropeaedescriptio,zob.M.Kuran,Spóroautorstwo„SarmatiaeEuropaedescriptionadziałalność
translatorskaMarcinaPaszkowskiego,DFoliaLitterariaPolonica”2011,t.14(9),s.9-23.
27
А.И.Лызлов,Скифскаяистория,Петербург1776–Москва1787,passim;zob.też:А.И.Лызлов,Скифская
история,Петербург1776–Москва1787;LCI;Европа,w:Etimologiczeskijonlajn-słowarrusskogojazykaMaksaVexmera
(Этимологическийонлайн-словарьрусскогоязыкаМаксаФасмера);А.Иванович,Лызлов.Doinformacjiopierwszym
użyciunazwyDEuropa”wRosjidotarłemdziękipomocyDmitrijaŁukianowazUniwersytetuwIrkucku.
28
F.G.Arwelius,ÜksKaunisJuttojaÖppetusseRamat,Tallinas1782,s.121.InformacjętęuzyskałemoddrKülli
HabichtzUniwersytetuwTartu.
29
F.G.Stenders,Augstasgudrībasgrdmata,JelgawāunAisputte1774,s.51,zob.FGH-A.Informacjętęzodpo-
wiedniądokumentacjądostarczyłmiprof.PēterisVanagszUniwersytetuSztokholmskiego.
