Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
DEFINIOWANIEEUROPY
dotejporyzagrożeniamipolitycznymi,technologicznymiiekologicznymi.Jakdotąd,
wprzeciwieństwiedowielukulturpozaeuropejskich,mimonajrozmaitszychzaburzeń
iprzeciwnościrozwojowych,Europajestotwartanadorobekinnychcywilizacjiświata,
któreabsorbuje,tworzącjedynewswoimrodzajupołączenieliteratury,architektury,muzyki,
filozofiizunikatowymnurtemanalitycznegoracjonalizmu,prawacechującegosiędąże-
niemdoswobódobywatelskich,obyczajów,kulinariówisposobuubieraniasię,osilnym
rdzeniuwłasnym,leczubarwionymwchłanianymiwpływamizewnętrznymi.Takrozumiana
elastycznośćcywilizacyjna,połączonazpojmowaniemrzeczywistościopartymnahelleń-
skimlogos,pojęciunieznanymwinnychcywilizacjach,wydajesięnajważniejszącechą
kulturyeuropejskiej,bezwzględunarozmaitezachwianiahistoryczne,zagrożeniadociera-
jącetuzinnychkontynentów,odmilitarnychinwazjiHunów,Mongołów,ażpodwieinwazje
islamu:tęzokresuśredniowieczanaterytoriumIberiiitęzepokizniewoleniaBałkanów
przezimperiumosmańskie.Europejczycypotrafilisięztyminiebezpieczeństwamizawsze
uporać,podobniejakzinnymizagrożeniamiwewnętrznymi:średniowiecznymautoryta-
ryzmemreligijnym,różnejmaścitotalitaryzmami,faszyzmem,nazizmemikomunizmem,
cechującymiXXstulecie.
Niewiemy,czyEuropejczycypotrafiątouczynićiobecnie,stającwobliczukolejnych
zagrożeń,takichjakstopniowadepopulacjaistarzeniesiętradycyjnychspołeczności,fala
migracjiznieporównanieludniejszychterytoriówpozaeuropejskich,związaneztymformy
populistycznegosprzeciwu,szczególnieopodłożuseparatystycznyminacjonalistycznym.
TeostatnieburząosiągniętezogromnymtrudempoIIwojnieświatowejpoczucieeuro-
pejskiejtożsamościujętewramyUniiEuropejskiej,wyrażanenp.przezEuropaNostra
iniezliczonąliczbęorganizacjikulturalnych,festiwalisztuki,wtymDocumentawKassel,
festiwalefilmowewCannesczywBerlinie,wreszciefestiwalepiosenkarskiearanżowane
przezEurowizję.
Żadeninnykontynentniewytworzyłtakiegobogactwakulturowego,organizacyj-
negoitechnologicznego,zktóregoczerpiąspołecznościpozaeuropejskie-odwywodzą-
cychsięztradycjieuropejskiejStanówZjednoczonychponarodyazjatyckie.Teostatnie
wprawdzieumiejętnieimitują,rozwijająiwykorzystujątechnologię,naśladująeuropejskie
instytucjepolityczneikulturalne,poczynającodparlamentu,askończywszynastrukturze
orkiestrysymfonicznej,którychkorzenieipoczątkitkwiąjednakzawszewEuropie.
Europabyłaiwdużymstopniujestnadalwyjątkowotwórczymkręgiemcywiliza-
cyjnymwhistoriiludzkości.Niektórekulturydalekowschodnie,takiejakchińska,mają
porównywalniedawnetradycje,alenigdyniezdobyłysięnapodobnąotwartośćwobec
resztyświata,aodwrotnie,WielkiMurChińskistałsięsymbolemichświadomegopozo-
stawaniawizolacji.Żadnezespołecznościpozaeuropejskichniewytworzyłyskładników
choćbyzbliżonychdotego,cookreślasięjakozachodnioeuropejskikanoncywilizacyjny
obejmującypodstawydemokracjiwywodzącesięzGrecji,zasadyrzymskiegoprawa,
zabezpieczeniawolnościjednostkowejgwarantowanejodczasówangielskiejWielkiejKarty
SwobódifrancuskiejDeklaracjiprawczłowiekaiobywatela.Wreszcieniemawżadnym
innymkręgucywilizacyjnymnurtówintelektualnychpodobnychdooświeceniowejmyśli
JohnaLocke’aczyImmanuelaKanta.
WszystkotoskładasięnaunikatowyiwzględniejednorodnycharakterEuropy,który
jużw1poł.XIXw.miałnamyśliFrançoisGuizot,pisząc:DGdymówięocywilizacjieuro-
