Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DrogiiścieżkidoniepodległościPolakówiBiałorusinówporozpadzieimperiów
15
SpisPowszechnyz1867r.,kiedyniemałacześćszlachtypodałazaswójjęzykojczy-
stywłaśniebiałoruski.Niejednoznacznakwestiaweryfikacjiszlachectwapchnęła
jednakczęśćszlachtywramionapolskiejidentyfikacjinarodowej,copokazałoza-
równopowstaniestyczniowe,jakilataIwojnyświatowej.
Istotnąrolęwśródbudzicieliświadomościodegraliczytowspomnianyjuż
KostikKalinowski-zapewnewsposóbniezaplanowany,aleteżwnastępnympo-
koleniuMaksimBohdanowicz,WacłauIwanouski(WacławIwanowski),czyiko-
nabiałoruskości,JankaKupała-defactoIwanDaminikawiczŁucewicz,nCiot-
ka”
,czyliAlaizaPaszkiewicz-Kairys,niemówiącoinnych.Działalnośćkulturalna
prekursorówbiałoruskiegoodrodzeniakulturalnegokońcaXIXw.iwydarzenia
polityczneXXstuleciastałysiębodźcemdokonsolidacjiBiałorusinówjakozbio-
rowościetnicznej,aleniedoprowadziłydopowstanianowoczesnegonarodu12.
Jednymzpierwszychprzejawówtychprocesówipróbprzejściawfazęorganiza-
cyjnąmłodegoruchunarodowego,stałasięinicjatywawydawnicza-publikacja
w1906r.dziennika,zczasemtygodnika,,NaszaNiwa”(biał.nHашаH.ва”/nNaša
Niva”),którezastąpiłozlikwidowanaprzezcenzuręnNasząDolę”
.Inicjatorem
ipierwszymredaktoremnaczelnymbyłAleksanderWłasau(następcązostałJanka
Kupała),któryskupiłwokółsiebiegrupęzaangażowanychentuzjastów,niektórych
jużwcześniejwymienionych.Pismoodegrałowciągudziesięcioleciaswegoistnie-
nia(ukazywałosiędosierpnia1915r.)trudnądoprzecenienia,niebagatelnąrolę
promotoraakcjinarodowegoprzebudzenia.Spotkałosięzzainteresowaniemwsi,
corazliczniejszejinteligencji,anawetczęściziemiaństwa,sympatyzującejzlokal-
nąkulturąispołecznością.Corazliczniejszagrupa,zwanakrajowcami,posiadała
złożoną,wielokulturowąświadomość,rekrutującsięnietylkoześrodowiskpol-
skichczybiałoruskich,aleteżrosyjskich,żydowskichilitewskich.Dlatejkategorii
działaczygłównąoznakątożsamościnarodowejstałasięakcentowanaprzynależ-
nośćdoobywatelstwakrajowego-lokalnego.Prymtamwiodłokilkulokalnych
ziemian,jak:RomanSkirmunt,IwanŻukowski,WitoldŻukouski,MichałRőmer,
braciaŁuckiewiczowieczyAleksanderLednicki,skupionychwokółnKurieraLi-
tewskiego”czypismanBiałoruś”
,sponsorowanegoprzezMagdalenęRadziwiłł
(księżnatakżewspierałanNasząNiwę”)13.
Pomimointensywnejakcjirusyfikacyjnej,powstałateżpierwszapartiapo-
lityczna,którąmożnauznaćzapewnąemanacjęnarodowychaspiracji,choćna
pewnodalekichodniepodległości.ByłaToBiałoruskaSocjalistycznaGromada
12J.Waszkiewicz,Rozwianiemitów-współczesnebiałoruskierefeksjenadwłasnątożsamością,
nStudiaBiałorutenistyczne”
,7,2013,s.92.
13Z.Szybieka,HistoriaBiałorusi1795-2000,Lublin2002,s.174;O.Łatyszonek,Krajowośći,,za-
padno-rusizm”ł,s.35-36;A.Smalanczuk,Ewolucjaideologiikrajowejwspołeczno-politycznejdzia-
łalnościRomanaSkirmunta(1905-1921),[w:]Krajowość-tradycjezgodynarodówwdobienacjonali-
zmów,red.J.Jurkiewicz,Poznań1999,s.109-114.
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
