Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
MichałJarnecki
PodwielomawzględamiPolakombyłołatwiej.Bezwątpienianależelidotzw.
narodówhistorycznych,posiadającychdługietradycjepaństwowe.Coprawda
rozumienienaroduwdobieprzedrozbiorowejzawężałosiędoszlachty,bezspe-
cjalnegorozróżnianiajejetniczności.Procestworzeniasięnowoczesnegonarodu
jednakpostępował,stopnioworozszerzającsięnamieszczaństwo.Tenapotykało
barieryprawnewswojejemancypacjiniemaldokońcaPierwszejRzeczypospolitej
(czasystanisławowskiezaczęłydopieropowolnezmianynalepsze).Zapoczątko-
wanywówczasprocesunaradawianiakontynuacjęznalazłwczasachrozbiorów.
Czaspowstańpokażefaktopóźnieniategozjawiskawchłopskimśrodowisku,ale
ionoostatecznieporeformachuwłaszczeniowychwejdzieworbitęoddziaływań
bardziejwyrobionychśrodowiskinteligenckich(nauczycieli,księży,rzadziejzie-
mian)iprzyjmienarodowąświadomość10.Procestenuległchybajednakzakoń-
czeniuostateczniewokresieIIwojnyświatowej.Polacyposiadaliintelektualne
ipolityczneelity,mającedoświadczeniewsprawachmiędzynarodowych,ludzi
rozpoznawalnychwEuropieiświecie.Okażesiętoniezwyklepomocnepodczas
Iwojnyświatowejipojejzakończeniu,gdypowstałyszanseodbudowypaństwa
polskiegoiustalaniujegogranicnakonferencjipokojowej.MaciejKozłowski,
analizującwalkipolsko-ukraińskiewGalicjiWschodniejipodążająctropemroz-
ważańWasylaKuczabskiego,ubolewającego,żebrakowałoUkraińcomkogośna
miaręPaderewskiegoczyMasaryka,pogłębiłtepełnegoryczykonkluzjeautora.
Napisałm.in.:nTudodaćnależy,żeniemielitakżeswojegoDmowskiego,Sien-
kiewicza,hr.MaurycegoZamoyskiego,słowemtychkontaktówimożliwości,któ-
remieliświetnieczującysięnaświatowymgrunciePolacy[ł]”11.Możnaśmia-
łozaryzykowaćtezę,iżPolacy,czekającoczywiścienaodpowiedniąkoniunkturę
międzynarodową,byliniewątpliwieintelektualnieikadrowozdecydowanielepiej
przygotowanidotworzeniapodstawpaństwowości.
PrzezXIXstulecietrwałprocesbudowykilkunarodównaziemiachbiało-
ruskich-oboksamychnlokalnychSłowian”
,czyliBiałorusinów,swojąorientację
formowalirównieżŻydziiPolacy.Zapierwszeprzejawynarodowegoprzebu-
dzeniamożnauznać,obokzainteresowaniaczęścipolskiegoziemiaństwa-czy
tozpragmatyzmu,czyszczerejfascynacjilokalnakulturączyfolklorem,działa-
niainteligentów,najczęściejpotomkówuwolnionychjużzpańszczyznychłopów
idrobnejszlachty.Byłyiprzypadkirutenizacjiczęściśredniegoiwyższegopol-
skiegoziemiaństwa.Dużaczęśćszlachtyzwanejzagrodowązostałaschłopiona
ispauperyzowanaprzezcarat,równieżuważałasięzaBiałorusinów.Pokazałto
wInstytucieHistoriiUAMwPoznaniu(11-12maja1998),podred.JanaJurkiewicza,Poznań1999,
s.35-39.
10T.Łepkowski,Polska-narodzinynowoczesnegonarodu1764-1870,Warszawa1967;A.Kło-
sowska,Kulturynarodoweukorzeni,Warszawa2012.
11M.Kozłowski,MiędzySanemaZbruczem,Kraków1990,s.97
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
