Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
POŻYTKIZWIEDZYOCYWILIZACJI
sobydziałań).PitirimSorokinpisałwodniesieniudocywili-
zacjiosekwencjach:Hkryzys–katharsis,charyzma–zmartwych-
wstanie”;pisałteżotzw.supersystemach:Hideacjonalnym”,
Hidealistycznym”iHsensytywnym”.OswaldSpenglerpisałmię-
dzyinnymioHistnieniubezwiednym”iHistnieniuczuwającym”.
ShmuelN.EisenstadtpisałoHcywilizacjachosiowych”.Józef
BańkapiszeocywilizacjiHdiatymicznej”,Hdiafronicznej”iHeuty-
fronicznej”,oHkodonachkultury”,Hrecentywizmie”,Hczłowieku
jedno-iwielopojawieniowym”itd.MożetylkoFernandBraudel
unikałtakiegojęzykaitakichkonstrukcjipojęciowych.
Większośćteoretykówusiłowaławstrukturachidziejach
różnychcywilizacjidopatrzyćsięukrytychczyjawnychhomolo-
gii,częstonaginającinterpretacjęczyrangęposzczególnychfak-
tówhistorycznychtylkopoto,abypasowałydoschematu.Od-
nosisięteżwrażenie,żetepracesąmieszaninąprofesjonalnej
wiedzyiamatorskiejgorliwości,któraniezawszedobrzeprzy-
czyniasiędoformułowaniauzasadnionychwniosków.Wszystko
todzisiajbardzorazi.Ajednocześniemożnatychteoretyków
podziwiaćzaambicję,anawetodwagęujęćtychmakrostruktur
społecznegoświata,jakimisącywilizacje,zapróbyichzinwenta-
ryzowania,opisuiinterpretacji.Trzebateżuznać,żerozpoczęte
przeznichbadaniecywilizacji,podobniejakbadanieoddziały-
waniacywilizacji,przynosiwielepożytków.
Opróczpożytkówwbadaniachhistorycznychwperspektywie
Hdługiegotrwania”(wskalisetek,anawettysięcylat)iwszero-
kimwymiarzegeograficznymorazpopulacyjnym(skalakonty-
nentówczychoćbysubkontynentów)kategoriacywilizacjimo-
żeteżodgrywaćrolęwsocjologiiiantropologii.Stanowiona
bowiem—jakosięrzekło—swoistynadsystemłączącyróżne
kulturywróżnychrelacjachiróżnespołeczeństwa.Przyprzy-
jęciuzałożeniaoistnieniuczychoćbypowstawaniucywilizacji
globalnejkategoriatatworzyswoistąsuperstrukturę,będącnaj-
bardziejpojemnymukłademdostrzeganialudziiżyciaspołecz-
nego,cowydajesięcorazbardziejkonieczne.JużArnoldToynbee
(np.1991,s.152)zauważał,żecywilizacjajesttąkategorią,do
którejtrzebadotrzeć,abyzrozumiećhistorięicechyreligii,na-
rodów,ustrojów,instytucji.
Mimożecywilizacja(araczejjejwartościiwzory)jestbar-
dziejodległaodjednostkiniżelikulturalokalnaczyregionalna,
kulturazawodowaczysubkultura,wktórychjednostkanaco
49
