Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DYNAMIKAIKRYZYSYCYWILIZACJI
odnoszącejsiędodłuższychprocesówdziejowych(por.Topol-
ski1996).Natomiastcharaktertejnarracjizależyteżodwielu
innychokoliczności—opróczmateriałuhistorycznegoiwspo-
mnianychkategoriipomocniczych—takżeodwyobraźni.Awy-
obraźnięinspirująróżneteorie.Wodniesieniudopodjętegotu
problemumożenajlepiejinspirujejąteoriachaosu.
Podstawowewnioski,jakiewypływajązustaleńianalizpro-
wadzonychwteoriichaosu,sąproste(por.Golka2010,s.404):
•zachowaniekażdegoukładumożeprzejśćzuporządkowa-
negowchaotyczne;
•zachowaniekażdegoukładumożeprzejśćzchaotycznego
wuporządkowane;
•międzyzachowaniemuporządkowanymachaotycznym
istniejąróżnice,aleniezawszeistniejąwyraźnegranice.
Chaosaniniejestwięcnieograniczony,aniniewykazujecał-
kowiciedowolnychform.Zróżnychmożliwychdrógprzebiegu
zjawiskhistoriawybieratylkokilka,któremieszcząsięwpew-
nejpulimożliwości(wtzw.atraktorze).Przebiegizjawiskspo-
łecznych—choćtrudnedoprzewidzeniaiokreślenia—mają
jednakograniczonąliczbęwariantów.Trudnonaprzykładprzy-
puścić,żewwynikurewolucjipokonanympozostawisięspra-
wowaniewładzy.
TakwięcniemaporządkuwpełniHuporządkowanego”,tak
jakniemachaosucałkowicieHchaotycznego”.Inaczejmówiąc,
wlabirynciechaosumogąwystępowaćszczelinyładu,takjak
napustyniachporządkumogąpojawiaćsięzawirowaniachaosu.
MożemyobserwowaćHchaotycznąharmonię”,czyliwspółgranie
różnychrytmów,orazHdysonanseporządku”,awięckonflikt
tychsamychrytmów.Porządekichaossąjednocześniezama-
zaneiszczegółowe,mającejakąśwyraźnąstrukturęirozmyte,
zdeterminowaneinieprzewidywalne.HPorządek”iHchaos”od-
rębnieistniejątylkojakoterminybędącedziświstociearchi-
walnymipomnikamidawnychpojęćświadczącychotęsknocie
człowiekadojasności,symetriiiklarownegoobrazuświata.
Teoriachaosuniejakozniosładawnądwubiegunowąopozy-
cję,alewprowadziłanowąsytuację:stanpośredni.Mimożeten
możetakżewieluludziomwydawaćsięniepokojący,jednakteo-
riachaosuukazujenowyaspektfunkcjonowaniaświata,nadto
rozgrywasięnascenie,któramożebyćwypełnionaprzykładami,
jakiekażdyznajdujewokółsiebie.Przebiegizdarzeńzależąwszak
45
