Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DYNAMIKAIKRYZYSYCYWILIZACJI
czydodatkiem;(5)wyczerpywaniesięswoistejHenergiispołecz-
nej”wpewnychsytuacjach(np.niechęćdopodejmowaniado-
datkowegowysiłkuwsytuacjizaspokojeniapotrzeb,osiągnięcia
równowagiwśrodowisku),czylito,coArnoldToynbeenazwał
Hdryfowaniemspołeczeństw”.
RacjęmiałLeszekKołakowski(1990,s.197),gdypisał,że
Hkażdespołeczeństwo[ś]potrzebujezarównosiłzachowaw-
czych,jakisprzyjającychzmianieiwątpićnależy,czyjakakol-
wiekteoriamogłabywykućdobrenarzędzia,zapomocąktórych
moglibyśmymierzyćwzględnąsiłętychprzeciwstawnychener-
gii”.Zdajesięjednak,żeimbardziejzbliżamysiędowspółcze-
snościorazdozmianzaistniałychwskutekoddziaływaniacy-
wilizacjizachodnioeuropejskiej—choćbynainnychkontynen-
tach—tymwpływczynnikówhamującychzmianyjestmniej-
szy.Igeneralnie,patrzącnaludzkiedziejewogólnościorazna
dziejeposzczególnychkultur,widzimy,żetenwpływhamujący
zmianyczyprzeciwdziałającyimniemiałwiększegopowodze-
nia.Zmianyspołeczno-kulturowesąfaktemniezaprzeczalnym.
Prawdopodobniejednakdziałanieowychczynnikówhamu-
jącychsprawiało,żezmianyzazwyczajnieprzyjmowałykarko-
łomnegoprzebiegu.Używającpojęciazaczerpniętegozteoriicha-
osu,zmianydokonywałysięwramachtzw.atraktora—czylinie
przekraczałypewnejskaliodmiennościwporównaniuzestana-
miwcześniejszymi.PięknieiwymownieokreśliłtoC.W
.Ceram
(1958,s.339)wswojejznanejksiążcepopularyzującejodkrycia
archeologiczne:HGdywnikasięgłębiejwhistorięroduludzkie-
go,owiewanasnieraztchnieniewieczności.Widzimybowiem,
żewciągupięciutysięcylatdziejówludzkichmałocozginęło,
żetocobyło—choćbyzdobregostałosięzłe,azprawdziwego
fałszywe—nadaldziała,nawetwtedy,gdyjużnieżyjewna-
szejświadomości.Wtakiejchwilichwytanasnaglezatrważające
uczucie,świadomośćtego,coznaczybyćczłowiekiem,byćkro-
pląwstrumieniuniezliczonychpokoleń,którychmyślenieispo-
sóbodczuwanianosimywsobiejakoniezbywalnedziedzictwo,
przeważnieniezdającsobiesprawyzwielkościtegodziedzictwa
(któremyjednispośródssakówdźwigamyzsobą)inieumie-
jącwewłaściwysposóbspożytkowaćotrzymanychwpuściźnie
darówsercaiumysłu”.
Próbującpodsumowaćzagadnieniazwiązanezezmianami
społeczno-kulturowymi,należystwierdzić,że:(1)zmianyżycia
47
