Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GeorgesClemenceauiFrancja
23
Bylirzeczywiściedosiebiepodobnipodwielomawzględami.
Aprzedewszystkimobajbylipolitykamicosięzowie.Nie
przejmowalisięporażkamiiparlidoprzodu.
Zaczynamyrozumieć,dlaczegoClemenceaucieszysię
wciążtakwielkąestymąweFrancji.Wostatnichdekadach
XIXwiekuipierwszychwiekuXXFrancjaniemiaładru-
giegorówniewybitnegopolityka.Clemenceau—podobnie
jakChurchill—byłabsolutnieuczciwy.Podejmowałzsza-
leńcząodwagąstraconesprawyiczasemwygrywał(częściej
nawetniżChurchill).Wielokrotniezmieniałzdanieisoju-
szepolityczne.Alenigdynierobiłtegodlakarieryczydla
popularności,leczpoto,bydziałaćskutecznie.Uprawianie
politykiwówczesnejFrancjibyłorodzajemgrywchowane-
go,tyleżewszyscymielizawiązaneoczy.Clemenceauparł
doprzodu.Długobyłlekceważony,anawetwyśmiewany.
Opisywanojegoliczneromanse(coweFrancjijednaknie
maznaczeniaprzyoceniepolityka),wytykanomuateizm.
Clemenceau,choćateista,doskonaleznałBiblięiwdawałsię
wdysputyteologiczne.Bardzodużoczytałiwszystkopa-
miętał.
Kiedybyłpremieremwlatach1917-1920—jakpisałem
—obywałsiębezpomocydoradców,anielicznych,którzy
mupomagali,traktowałbardzoobcesowo.Żebywytłuma-
czyćpodziwdlaClemenceauwtrakciejegodziałalnościpo-
litycznej,azwłaszczapodziwwczasachobecnych,trzeba
uwzględnićjeszczejedenczynnik.WeFrancji,wefrancuskiej
kulturzepolitycznejzawszebyłozapotrzebowanienaludzi
silnychiwybitnych.WIIIRepublicewzasadzie—oprócz
Clemenceau—niebyłonikogotakiego.Tozapotrzebowanie
stałosięszczególniewidocznewprzypadkudeGaulle’a,któ-
rymiałwpewnymokresieolbrzymiepoparcie,chociażnie
wzbudzałsympatii,asamteżniemiałoFrancuzachwysokie-
gomniemania.MiałjejednakoFrancji.Tu—mimotysiąca
różnic—podobieństwozClemenceaujestuderzające.Do
dzisiajweFrancjiżalpodeGaulle’uwyrażająjegoideowi
nieprzyjaciele.ŻalpoClemenceaurozpocząłsięjeszczezaje-
gożycia,po1920roku.DemokratycznaFrancja,teoretycznie
