Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.M.Dziekan–Elementyhistoriozofiiwmyślilibijskiegomyśliciela…
n
23
rozdziałpoświęconyHeglowiwksiążce,wokółktórejtoczęrozważaniawni-
niejszymartykule
58
.Niemawnimmowyokwestiibohaterahistorycznego.
Azatemniechodzituojakiekolwiekzapożyczenia,choćImbiriszfilozofię
dziejówHeglazna.Mówiłbymturaczejopewnychpośrednichinspiracjach,bo-
wiemmyśllibijskiegofilozofawychodzijednakodarabskiej„filozofiietymologii"
słowabatalwjęzykuarabskimimyśliKoranu.Świadczyotymbezpośrednie
przejścieodkoncepcjibohateradopoświęceniasięimęczeństwa,anastępnie
związkutychkoncepcjizzagadnieniemprawdy/prawa/racji(hakika/hakk),cze-
gobrakwmyśliHeglowskiej.Nawetzresztą,jeślizałożyćjakieśzapożyczeniein-
telektualne,tobyłbytoraczejdowódnato,wjakniespodziewanysposóbrozwa-
żaniazachodnichfilozofówmogąprzekształcićsięwfilozofiimuzułmańskiej
(dotegojeszczepowrócę).Hegelprawdopodobniew„filozofiiofiary/męczenni-
ka/świadkanieodnalazłbyswojej„jednostkipowszechnodziejowej".Moż-
nawięcmówićuMahdiegoImbiriszaoteologiibohatera,któryjednocześniejest
męczennikiemdlaSprawy,dlaPrawdy.
Wartoprzezchwilęzatrzymaćsięnatymostatnimsłowie.Arabskieterminy
hakkihakikawprzekładzienajęzykpolskioddawanesązazwyczajjako
„prawda".Pochodząodtegosamegordzenia,alehakikaniejesttraktowaneja-
koantonimbatil
59
,cojestzkolei,jaksięwydaje,głównympowodemwłączenia
tegoterminudoImbiriszowegodyskursuhistoriozoficznego.WedługLane’a,
opierającegosię,jakwiadomo,naklasycznychsłownikacharabskich,hakkto
„Suitablenesstotherequirementsofwisdom,justice,rightorrightness,truth,
realityorfact;ortotheexogenciesofthecase"
60
.Hakikazkoleito„essenceof
athingasmeaningthatbybeingwhichathingiswhatitis"
61
.Jakwięcwidać,
terminyteobejmujądużoszerszeznaczenieniżpolska„prawda".Rozróżnienie
pomiędzyhakkahakikawfilozofiiarabskiejokreślanejestprzezL.Massigno-
nanastępująco:„słowatemożnarozróżnićjakoto,coabstrakcyjne,ito,cokon-
kretne:»rzeczywistość«(reality)i»realność’(real)«
62
.Wswoimprzekładzieza-
rysudziejówfilozofiimuzułmańskiejH.CorbinapolskabadaczkaKatarzyna
Pachniakoddajehakikęjako„prawdęirzeczywistośćduchową"
63
.Rozróżnie-
nietojesttakżebardzocharakterystycznedlamyślisufickiej
64
,aletenaspekt
niejest,jaksądzę,branypoduwagęprzezM.Imbirisza,któryjakofilozofmu-
zułmańskipozostajewgranicachsunnickiejortodoksji.
Bohateremzatemstajesięten,ktopoświęcasiędlaSprawy.Towaruneksi-
nequanon,koniecznydotego,abyzasłużyćnamianobohaterahistorycznego.
58
M.Imbirisz,Nihajat...,op.cit.,s.343-361.
59
Por.np.E.W.Lane,AnArabic-EnglishLexicon.BookI,Edinburgh1863,t.II,s.607i609.
60
61
Ibidem,s.607.
Ibidem,s.609.
62
Za:L.Gardet,Ḥaḳīḳa,[w:]TheEncyclopediaofIslam,op.cit.
63
H.Corbin,Historiafilozofiimuzułmańskiej,„Dialog",Warszawa2005,Indeks,s.340.
64
Por.np.Al-Ġazālī,Niszaświateł,tłum.zarab.iopr.J.Wronecka,Warszawa1990,s.19-24.
