Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
jakwtakiejsytuacjiocenićopórżmudzinówwobecmendoga?jakoce-
nićprzekazaneprzeznichzakonowiwXIVw.zamkilitewskie?Iwreszcie,
oświadczenieżmudzinówz1413r.:
Oświadczamyrównież,żeprzed10,20,30,40,50,100latyiprzezcałyczas,
którymożeogarnąćpamięćludzka,nażmudzkiejzieminiebyłożadnego
władcyipana,abyławspólnota,którażyławedługswoichpraw,sposobów
rządzenia,prawaplemiennegoażdonadejściawspomnianychpanów-króla
Polskiiwielkiegoksięcialitewskiego-którychwładzyzewzględunanajazdy
wrogów[żmudzini],niejakoniewolnicy,alejakowolni,poddalisiędocza-
sów,ażbędątegochcieli5.
RóżnicemiędzyLitwinamiażmudzinamiwXIIIw.byłyniewątpli-
wiemniejszeniżnapoczątkuXVw.,kiedysprawaprzynależnościżmu-
dziweszłanapoziommiędzynarodowy.zarównożmudzini,jakiLitwini
byliwówczaspoganami,używającymipokrewnychgwar(podobnoznacz-
niebliższychniżdziś),jednak,jakdowodząbadaniaarcheologiczne,kul-
turyobutychplemionbyłyodmienne.Cowięcej,wmiaręupływuczasu
różnicestawałysięcorazwyraźniejsze.WXIVw.,mimostarańszybciejroz-
wijającejsięLitwyosilniejszeprzywiązaniedosiebieżmudzi,pozostała
onanadalkrainąarchaiczną,wktórejwładcylitewscyniepotrafilistworzyć
strukturwładzyobejmującychcałyregion.Napograniczużmudziiziem
zakonu(zasadniczonaprawymbrzeguNiemna)ukształtowałasięsiećli-
tewskichzamkówksiążęcych,wktórejnajważniejsząrolęodgrywałyzało-
giwojskoweprzysłanezLitwy,funkcjępomocnicząpełnilizaśmiejscowi
żmudzini.jednakdopołowyXIVw.większośćtychzamkówzostałaznisz-
czonaprzezKrzyżaków.Wgłębiregionurządynadalsprawowalinatomiast
żmudzcymożni,lawirującymiędzynaciskiemzestronyLitwinówizako-
nu.Niemielioniwielkichposiadłościziemskich,takdługoibezskutecz-
nieposzukiwanychprzezhistoryków,dlategowźródłachznajdujemyraczej
nieprawdziweinformacjeoichdziałalnościniżfakty.
Wydajesię,żeGiedyminowiczepróbowaliprzyłączyćżmudźjakkolej-
nąziemięwwynikuślubujednegozprzedstawicieliwłasnejdynastiizcór-
kąmiejscowegomożnowładcy.Wtakisposóbwlitewskiejkronicepojawiła
IX
5LitesacresgestaeinterPolonosOrdinemqueCruciferorum,vol.2,ed.z.Celichowski,
Poznań1892,s.150.
