Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Sprawąoczywistąjest,żepodobnyzbiórdokumentówzawszebędzie
miałniejednolitycharakter,wartojednakpamiętać,żehistoryczniemiał
swojegopoprzednika,októrymwiemyzpowstałegow1692r.rejestrudoku-
mentówarchiwalnychszlachtyżmudzkiej2.Tamtoarchiwum,pozaprzywile-
jamidlażmudzi,musiałozawieraćznacznączęśćoryginalnychdokumentów
zamieszczonychwtejedycji.Niestety,lostegozbioruniejestznany.
VII
Specyfikahistorycznażmudzi
Dawnepaństwolitewskie,jeszczeprzedpowstaniemWielkiegoKsięstwa,
byłozłożonąjednostkąpolityczną,jednoczącąregionyikrainyoodmien-
nejkulturzeiznaczeniupolitycznym.Trzebapamiętać,żeLitwawXIII-
-XVw.wchłonęławielkiepołacieziemruskich.Obokdwóchgłównych
częściWielkiegoKsięstwaLitewskiego,awięcLitwyiRusi,odrębnympod
względemspołecznymipolitycznymelementemwgranicachpaństwali-
tewskiegopozostawałażmudź3.StosunkihistorycznetegoregionuzLitwą
sąniezwykleskomplikowane.jeślirelacjeLitwyzRusiąmożnaobjaśnić
podbojamiizawieraniemzwiązkówmałżeńskichmiędzyprzedstawiciela-
midynastiipanującejirodzinamiksiążątruskich,towprzypadkużmu-
dzibraktakichkontekstówhistorycznych.Pierwszawzmiankaowładcach
żmudzi(whistoriografiiczęstozwanychksiążętami-князья),którapo-
jawiłasięw1219r.wlatopisiehalicko-wołyńskim,wyraźniewskazujena
to,żeżmudzinibylisprzymierzeńcamiLitwinów,niezaśichpoddany-
mi.WrazzLitwinamidokonywalinajazdównaRuś,jednakwchwili,gdy
wpołowieXIIIw.mendogpostanowiłzostaćkrólemLitwy,żmudziniod-
mówilimuposłuszeństwa.mendogsiłąpróbowałzłamaćichopór,jedno-
cześnieangażującwswedziałaniazakonkrzyżacki.mimotożmudźprzez
kolejnedekadypozostawaławznacznymstopniuniezależnaodLitwy.
OdpołowyXIIIażdopoczątkuXVw.nasytuacjępolitycznążmu-
dziwpływwywierałyinteresytrzechsiłpolitycznych:dążeniemożnych
żmudzkichdosamodzielnościiciągłaobawaprzedbezwarunkowymprzy-
2LVIA,SA,Księgiżmudzkiegoziemskiegosądu(1769r.)14957,k.1010;I.Buszyński,
Opisaniehistoryczno-statystycznepowiaturossieńskiegogubernjikowieńskiej,Wilno1874,
s.158.
3Syntezahistoriiżmudzizob.A.Butrimas,V.Žulkus,A.Nikžentaitis,V.Vaivada,
E.Aleksandravičius,Žemaitijosistorija,Vilnius1997.
