Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
VIII
Wstęp
łączeniemżmudzialbodoLitwy,albodozakonu;staraniaLitwyoprze-
ciągnięcieżmudzinównaswojąstronę,zwłaszczaprzezobronężmudzi
przednajazdamiKrzyżakówiwreszciepodobnedążeniawładzzakonnych
dozwiązaniazzakonemmożnychzeżmudzi.zderzenieinteresówtych
trzechsiłweszłowfazękrytycznąw1380r.,kiedyLitwarozpoczęłabez-
pośrednienegocjacjezzakonemonormalizacjęstosunków.jednymznaj-
ważniejszychwarunkówkrzyżackichnegocjatorówbyłooddanieprzez
Litwężmudzi(wówczasjużodstuleciaznajdującejsię,przynajmniejfor-
malnie,wgranicachWielkiegoKsięstwaLitewskiego),comiałozagwaran-
towaćpołączenieterytoriumpruskiejiinflanckiejgałęzizakonu.Kryzys
wewnętrznywdynastiipanującejnaLitwie,wynikającyzwalkiowładzę,
początkowojagiełłyzKiejstutem,późniejjagiełłyzWitoldem,następ-
niezaśpogłębiającysięnaskuteknieposłuszeństwamłodszychksiążątwo-
becjagiełłyiWitolda,zmusiłlitewskichksiążątdoustępstwwobeczako-
nukosztemżmudzinów.Świadcząotymdokumentywydaneprzezjagiełłę
(1386r.)iWitolda(wlatach1390,1398,1404),namocyktórychżmudź
przekazywanoKrzyżakom.
Historycydodziśniejednoznacznieoceniajązagmatwaneiubogiepod
względemźródłowymwiekiXIIIiXIVwhistoriiżmudzi.Tacybadaczejak
OskarHaleckiiHenrykŁowmiańskiuważali,żeżmudźodnajdawniejszych
czasówstanowiłaintegralnączęśćLitwy,którejodrębnośćhistorycznazazna-
czyłasiędopierowskutekagresjizakonu.Tymsamymwtórowalisłowom
Witolda,wypowiedzianymwsporzezzakonemnapoczątkuXVw.:
Taziemiajestnasząojcowiznąiojczyznązgodniezprawomocnymdziedzicze-
niemponaszychdziadachipradziadach,którąrównieżterazzarządzamy,za-
wszebyłaiterazjesttąsamąLitwą,gdyżtojesttensamjęzykicisamiludzie.
PonieważżmudźjestniżejniżLitwa(Auksztota),nazywanajestżmudzią,co
wjęzykulitewskimoznaczanniższaziemia”
.żmudzinipozostałąLitwęnazy-
wająAuksztotą,gdyżtaziemiajestwyżejwporównaniuzeżmudzią.Ponadto,
samimieszkańcyżmudziodczasównajdawniejszychnazywalisiebieLitwi-
namiinigdynienazywaliżmudzinami.zewzględunatakątożsamośćwna-
szymtytuleniewymieniamyżmudzi,gdyżwszystkojesttakiesame,iziemia
tasama,iludziecisami4.
4CodexepistolarisVitoldi,MagniducisLithuaniae:1376-1430,coll.A.Prochaska
(monumentamediiaevihistoricaresgestasPoloniaeillustrantia,t.6),Cracoviae1882,
s.467.
