Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
X
Wstęp
sięnawpółlegendarnaopowieśćomałżeństwieksięciaKiejstutazwajde-
lotką(westalkalitewska)zPołągi,Birutą,któraurodziłaWitolda.jeślina-
wettahistoriamarealnąpodstawę,totrzebaprzyznać,żeGiedyminowi-
czenażmudzibylikrótko.Tudynastiastanęłaprzedwyzwanieminnym
niżnaRusi:nażmudziniebyłojednegopotężnegolokalnegoroduksią-
żęcego,któremubyłybypodwładneinnepotężnerody.DopoczątkuXVw.
żmudźwogólebardziejprzypominałazwiązekkilkuwspólnotterytorial-
nych-krain(takichjakEjragoła,Rosienie,Korszawa,miedniki).Rzą-
dysprawowalitumiejscowimożni.ztegopowodumałżeństwoKiejstuta
zjednązcórekprzywódcylokalnejspołecznościniemogłozagwarantować
poparciawiększościżmudzinówdlawładcówLitwy.PolitykaGiedymino-
wiczówwobecżmudziwXIVw.poniosłazatemfiasko.Byćmożedlatego
jagiełłoiWitoldbylizdecydowaniofiarowaćżmudźzakonowi.
jednocześniebardzotrudnojestocenićznaczeniekrótkiegookresu
rządówzakonunażmudzi.KlęskaKrzyżakówwbitwiepodGrunwal-
dem(1410r.)stajesiędlaniektórychhistorykówargumentempotwier-
dzającymniewielkąrolęzakonuwhistoriiżmudzinów,sprowadzającą
sięgłówniedodestrukcji.Wszakżewczasieponadstuletniegookresusą-
siedztwa(między1283a1409r.)dochodziłodoróżnychinterakcji,warto
wspomniećm.in.oautoryteciekomturaragneckiegowKorszawienapo-
czątkuXIVw.czyopoddaniusięszlachtymiednickiejkomturowikłajpe-
dzkiemuwkońcutegosamegostulecia.Należyteżprzywołaćaktchrztu
szlachtyżmudzkiejw1390r.wmalborku,któryrównieżnieprzeszedłbez
śladu,czykrzyżackąpolitykęrepresyjnąwtokuprzekształcaniaspołeczeń-
stważmudzkiegowlatach1404-1409,taktkliwieukazanąwprzeczyta-
nejwkościelewKonstancynskardzeżmudzinów”6.Niedasięstwierdzić
niczcałąpewnością,alewydajesię,żeniektórekrzyżackienormyprawne,
takiejakoddzielenieprerogatywsądówzarządcycałejżmudziodkompe-
tencjisądówlokalnychjednostekterytorialnych(wXVw.zwanychciwuń-
stwami),ukształtowałysięwłaśniewtedyiodegrałyznaczącąrolęwpóź-
niejszejhistoriiregionu.
zdrugiejstrony,próbujączrozumiećhistoriężmudzi,nienależyzapo-
minaćoistotnejrolipokojumełneńskiego(1422r.).PorazpierwszyLitwa
przyłączyłażmudź,niebezzgodyczęścisamychżmudzinów,w1409r.,
6
CodexepistolarisVitoldi,s.1021-1022.zob.też:F.A.Doubek,SkargaŻmudzinów
iodpowiedźZakonuNiemieckiegozroku1416,nAteneumWileńskie”1930,t.7,s.873-892.
