Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
kiedywprowadziłaswojewojskaiprzegoniłazakonkrzyżacki.Tobyłprze-
jawsiły,aniewynikporozumieniapolitycznego.jegoznaczenieniebyło
zatemdefinitywne.Ażdochwilizawarciapokojumełneńskiego,opierając
sięnawcześniejszychdokumentach,zarównojagiełły,jakiWitolda,zakon
pretendowałdowładaniażmudzią.żmudzinimoglinatomiastwidzieć
wzakoniepotencjalnychsprzymierzeńcówprzeciwkoLitwie.Takierosz-
czenianiemogłybyćoddalonebezwzajemnegoporozumienia.Pokójmeł-
neńskinietylkorozstrzygnąłkwestięprzynależnościżmudzi,któraprzy-
padłaLitwie,aleteżwyznaczyłjejnowegranice.
OterytoriumżmudziwXIII-XIVw.możemydziśmówić,biorącpod
uwagępewneograniczonedane.Wedługniektórychobliczeńpozawarciu
pokojumełneńskiegostanowiłoonozaledwie⅓częśćstarostważmudz-
kiego,stworzonegoprzezWitoldaw1409r.Pozwalatomówićoróżni-
cachmiędzymałążmudzią(istniejącąwXIII-XIVw.)aWielkążmudzią,
którapojawiłasięnapoczątkuXVw.7Oznaczatotakże,żenapoczątku
XVw.powstałanoważmudź,podołączeniudostarej(albomałej)ziemi
Skalwów,Lamantów,zemgalów,azwłaszczaKurów,tworzącwtensposób
Wielkążmudź.możliwe,żedostarostważmudzkiegozostałyprzyłączo-
nerównieżziemielitewskie(auksztockie),takiejakwłościeszawelskailau-
dańska.Ponadtochrzestżmudzinóww1417r.ipowstaniediecezjimied-
nickiej(wornieńskiej),inaczejżmudzkiej8,przyczyniłysiędowykroczenia
opisywanegoterytoriumpozaNiewiażę-tradycyjnągranicęmiędzyżmu-
dziąaLitwą.
zatemto,cowXV-XVIIIw.nazywanostarostwemżmudzkim,było
stosunkowonowymtworemterytorialnym,powstałymdziękiuzgodnie-
niompokojumełneńskiego.OdXVw.polityczniedominowalituprzed-
stawicielemożnowładztwawywodzącysięzdawnejmałejżmudzi.Ich
wola,samodzielnainiezależnaodwładcówLitwy,przejawiłasięjeszcze
wpowstaniu1418r.,skierowanymprzeciwkozarównochrześcijańskimin-
nowacjom,jakiprzysłanymzLitwyadministratoromregionu.Wreszcie
w1440r.,pozamordowaniuwielkiegoksięciazygmuntaKiejstutowicza,
podczastoczącychsięnaLitwiewalkotronmiędzyŚwidrygiełłąazwo-
XI
7E.Saviżčevas,Žemaitijossavivaldairvaldžioselitas1409-1566metais,Vilnius2010,
s.35-39.
8Oprocesiechrztużmudzizob.A.Bumblauskas,m.Bumblauskas,Žemaitijoskrikš-
tas:christianizacijosprocesasXV-XVIIa.,Vilnius2018.
