Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XII
Wstęp
lennikamiKazimierzajagiellończyka,nażmudziponowniepodniósłsię
zgiełk,którychoćpoczątkowowydawałsiępróbąpoparciakandydatury
michałazygmuntowiczadotronu,wkrótcenabrałseparatystycznegocha-
rakteruzestronyżmudzinów.Niewielebrakowało,bypowcześniejszejpró-
biepodbiciażmudziprzezmendoga,porazpierwszynieporozumieniamię-
dzyLitwinamiażmudzinamiprzerodziłysięwbratobójcząwojnę.Nadany
żmudzinom(tymrazemnietylkobojarom,aleteżcałemuspołeczeństwu)
w1441r.przezKazimierzajagiellończykaprzywilej9pozwoliłrozwiązaćnie-
porozumienia:żmudziniuznaliKazimierzajagiellończykazawładcęinigdy
więcejniesprzeciwilisięwładzywielkiegoksięcialitewskiego.Odwładcy
uzyskaliprawodosamodzielnychrządównawłasnejziemi:wybieraniasta-
rosty,ciwunów(administratorówwłości),swobodnegokorzystaniazzaso-
bówlasówizbiornikówwodnych,posiadaniaswoichsądówetc.
Whistoriografiiniejednokrotniepodejmowanotematautonomii
żmudzkiejwWielkimKsięstwieLitewskim.jednakwątpliwejest,żeter-
minnautonomia”właściwieoddajeprawdziwąsytuacjężmudzi.Wwyni-
kugłębszejanalizycechsamorządnościnażmudziwXV-XVIIw.można
dojśćdoconajmniejdwóchwniosków.zjednejstrony,żmudźrzeczywi-
ściemiaławyjątkowystatus,jeśliporównamyjązinnymiregionamiWiel-
kiegoKsięstwaLitewskiego.Chociażziemiepołockaiwitebskarównież
miałyprawowybieraniawojewodyiinnychurzędnikówlokalnych,tojed-
nakstatustychziemniedorównywałżmudzi.Tylkojejnazwaodczasów
Kazimierzajagiellończykastanowiłaczęśćskładowątytulaturywielkiego
księcialitewskiego,podczasgdynazwyposzczególnychziemruskichnie
byływniejwymienione,ograniczonosiędoobejmującegowszystkieziemie
tytułunksiążęruski”
.Taokolicznośćmiałaznaczącekonsekwencje.Starosta
żmudzkiwhierarchiiurzędnikówpaństwowychzajmowałwysokąpozy-
cję,tużpowojewodachikasztelanachwileńskichitrockich(awięcurzęd-
nikachterytorialniezwiązanychzAuksztotą).Cowięcej,urządstarosty
żmudzkiegodoczasówuniilubelskiejbyłczęstołączonyzurzędemwoje-
wodylubkasztelanatrockiego,aczasemnawetwileńskiego,nigdyjednak
niewiązałsięzodpowiednimiurzędaminaziemiachruskich.Tytułowa-
niesięwładcyksięciemżmudzkimwkońcuXVIw.stałosięwidoczniepo-
wodempojawieniasięnazwyKsięstważmudzkiego.Nawetwdokumenta-
9Žemaitijosžemėsprivilegijos,s.33,41.
