Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cjezeszlachtą.Częstożądanojedynieprzekształceniapańszczyznywrentępienięż-
ną,kiedyindziejzamianynanaturaliaalboekwiwalentpola79.
OilePolskaszlacheckanieingerowaławogólewstosunkimiędzyszlachtą
ipoddanymi,wPrusach,królowieprowadzilipolitykęnochronychłopa”,która
niecołagodziławarunkiżyciapoddanych.Dworskasłużbamiałaprawodozamiesz-
kania
iutrzymaniawedworze,awrazieinwalidztwaistarościprawodoopieki.
Dzierżawcykorzystalizprzywilejupomocypanawzakresieziarnanawysiewina
konsumpcję.Kluczemdoochronychłopabyłjednakzakazprzyłączaniagospodar-
stwachłopapojegośmiercidogospodarstwapanaalbowykupieniaprzezpana,
zakazsprzedażychłopa,zwolnieniezesłużbiświadczeńwrazienieurodzaju,zarazy
ipożaru,zwolnieniezesłużbiświadczeńwrazienieurodzaju,zarazyipożaru.
Ochronachłopa,będącawytworemprzedewszystkimustawodawstwafryderycjań-
skiego,ustalałatakżewysokośćobciążeńgospodarstwachłopskiego.Podczasre-
formwłościańskichrozważanoproblem,czyzachowaćpolitykęochronychłopa
wnowychwarunkachustrojowych,czyjąodrzucić.Liberałowieoptowalizatym
drugimrozwiązaniem,konserwatyścinatomiastskłanialisiękujejzachowaniu.
Ostatecznieustaleniaedyktupaździernikowegoz1807r.znosiływparagrafach
6i7ochronęchłopa.Wrezultaciebogacichłopi,którzydobrzewyszlinauwłasz-
czeniu,odczuwalisatysfakcję,biedni,którzyniezyskalinic,dodatkowostracili
równieżprawodopomocypańskiejijakiekolwiekpoczuciebezpieczeństwa,stając
sięrezerwową–jakpisałMarks–wygłodzonąarmiądlarodzącegosięwmiastach
przemysłu.Takieujawniłysięskutkiwprowadzeniakapitalizmu80.Podkreślenia
wymagafakt,iżabsolutystycznabiurokracjaPrusielityrządzącebyłyjużwwieku
XVIIIwrogonastawionedopoddaństwaiuciskuchłopa,pozycjaszlachtyjunkier-
skiejwpaństwieniepozwalałajednaknaprzeforsowaniereform.
Bezpieczeństwospołeczne–
odtroskiKościoładotroskiPaństwa
Współcześniekonstrukcjapaństwadobrobytujestkontestowana,jednocze-
śniemałoktopamięta,skądsięwzięła.WPolscenierzadkoutożsamiasięjąbłędnie
zPRL-em.JeremyRifkinpiszenatentematwEuropejskimmarzeniu(2004r.):
nStopniowodochodzonowEuropiedoideipaństwadobrobytu.Byłtowielkikom-
promis,sposóbusatysfakcjonowaniazjednejstronyklasyburżuazji,którapochłonę-
79HartmutHarnisch,KapitalistischeAgrarreformundIndustrielleRevolution.Agrarhistori-
scheUntersuchungenüberdieOstelbischePreuńenzwischenSpätfeudalismusundbürger-
lich-demokratischerRevolutionvonder1848/49.UnterbesondererBerücksichtigungder
ProvinzBrandenburg,Weimar1984,s.64-66.
80ReneSchiller,VomRittergutzumGrossgrundbesitz.ÖkonomischeundSozialeTransforma-
tionssprozessederländlichenEliteninBrandenburgim19.Jahrhundert,Berlin2003,s.46-
47;ErnstR.Huber,DeutscheVerfassungsgeschichteseit1789,Stuttgart1957;t.1,s.185;
Friedrich-WilhelmHenning,LandwirtschaftundländlicheGesellschaftinDeutschland,
Paderborn1978,t.2,s.41,49;FriedrichWilhelmHenning,HandbuchderWirtschaftsund
Sozialgeschichtein19.Jahrhundert,Paderborn1996,t.2,s.69.
28
