Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niejszyinajważniejszy,dotychczasjednaknajbardziejzaniedbanyiuciskanystan
wpaństwie,stanchłopski,musikonieczniebyćprzedmiotemzasadniczejtroski.
Zniesieniepoddaństwaprzezustawęmusikrótko,dobrzeinatychmiastzostaćza-
rządzone”75.
Wśródchłopówwmajątkachprywatnychpanowałwięcfermentiwrogie
szlachcienapięcie,którenarastałonaschyłkuXVIIIw.,częścioworównieżpod
wpływemfrancuskiejrewolucji.Konfliktynawsirozciągałysięodjednostkowych
przypadkówodmowyświadczeńfeudalnych,przezichucieczkędookolicznych
lasów,przezsądoweprotesty,petycjeideputacjedosiedzibywładz,doaktów
przemocyinaruszeniaprawa,jakkradzieżdrzewa,niszczeniezalesienia,nielegalny
wypasbydłanapańskimgruncie,kłusownictwo,napadynalokalnychurzędników,
odmowapłaceniapodatków,nielegalnezgromadzeniawskrajnychwypadkachpro-
wadzącedowybuchubuntów.Przedzwiększeniemobciążeńbronilisięchłopiwol-
niejwykonującswojąpracęalbowręczjejunikając.OrdynacjeczeladnewXVIIIw.
powszechniemówiąolenistwie,ociężałości,nieuwadze,krnąbrności,nieposłuszeń-
stwie,arogancjiisprzeniewierzeniachpersonelu.JurgenKockatraktujetecechy
jakoprzejawychłopskiegooporu76.Jakstwierdzapolskibadaczgospodarkichłop-
skiejJanKochanowicz,formchłopskiegooporuwobecuciskunienależytraktować
wduchumarksistowskim,redukującproceshistorycznydowalkklasowychibyłon
nietyleprzejawemwalkiklasowejinarzędziemwalkiz„feudalnymuciskiem,co
przejawemdążeniadouzyskania,utrzymaniairozszerzeniadostępudośrodków
egzystencjiireprodukcjibiologicznejispołecznej(...).Tradycyjnegospodarstwo
chłopskiefunkcjonujezgodniezzasadamiekonomiimoralnej,którejpodstawową
regułąjestdanieposzczególnymczłonkomspołeczeństwaprawadoprzeżycia,czyli
uprawnieńdośrodkówegzystencji”77.
WzamieszkachnaŚląskuw1798r.uczestniczyłook.50tys.chłopów.Po
wstąpieniunatronFryderykaWilhelmaIIIoczekiwalionizniesieniawszystkich
ciężarówfeudalnych.Wzamieszkachw1792r.powstańcyformułowalikonkretne
postulatydotyczącepodatków,zmniejszeniapańszczyzny,prawdowypasu,okrut-
negotraktowaniaprzezurzędnikówpańskich,etc.PodobniepowprowadzeniuLan-
drechtuw1794r.chłopioczekiwalizniesieniapańszczyzny78.W1807r.i1808r.
ponowniedoszłodozamieszekchłopskichnaŚląsku,w1810r.i1811r.doniepo-
kojówwpowiatachPrignitziRuppinwBrandenburgii.Chłopiodmawialiwykony-
waniapańszczyznyipłaceniaświadczeń.24października1810r.władzepruskie
wydałyedykt,wktórymwyjaśniano,żeażdorozwiązaniasprawymiędzypanem
ichłopemrentafeudalnamabyćświadczonawpełnejwysokości.Mimotowlutym
1811r.doszłonaŚląskudodalszychniepokojów,potymjakjużwpierwszejpoło-
wie1810r.rozszerzyłosiętamporzucaniepańszczyzny.Wlicznychprzypadkach
gminywiejskiezwracałysiędokrólaalbodolokalnychwładzointerwencjęwrela-
75DiepreussischeReformunterSteinundHardenberg.BauernbefreiungundStädteordnung,
(red.)WernerConze,Stuttgart1966,s.16.
76JürgenKocka,WederStandnochKlasse.Unterschichtenum1800,Bonn1990,s.174.
77JacekKochanowicz,Spóroteorięgospodarkichłopskiej.Gospodarstwochłopskiewteorii
ekonomiiiwhistoriigospodarczej,Warszawa1992,s.124-125.
78JürgenKocka,dz.cyt.,s.177.
27
