Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zagranicznapolitykakulturalnawperspektywieteoretycznej
29
Przedstawionewniejsposobyrozumieniarelacjiobukategoriiniezawszewza-
jemniesiędopełniają,wieleznichjestwzględemsiebierozłącznych,anawet
przeciwstawnych.Stądwartezasygnalizowaniawydająsięgłównenurtyujmo-
waniatychzwiązków,mająceswojeźródłowdwóchtradycjach:francuskiej
iniemieckiej.Pierwszaznichopierasięnazałożeniurównoznacznościkultury
icywilizacji,przeciwstawianychpierwotnymformomdzikościibarbarzyństwa.
Wtymujęciu,obecnesątakżemodyfikacje,wedługktórychstatuscywilizacji
przysługujekulturzedopieronapewnymetapiejejrozwoju.Wtradycjiniemiec-
kiej,stojącejnastanowiskuoddzieleniacywilizacjiodkulturyotwartąpozostaje
kwestiaichwzajemnychodniesień.Niektórzy,wśladzaImmanuelemKantem
opowiadająsięzaradykalnąseparacjąineutralnościąobutychdziedzin.Ich
zdaniemcywilizacjajestjedyniezespołemtechnicznychśrodkówisposobów
panowanianadnaturą,podczasgdykulturaskładasięztrwałychwartościducho-
wych.Obecniejednaknastąpiłoodejścieodradykalnejseparacjiobupojęćiza
dominującymożnauznaćnurt,wktórymobietekategoriesąwzględemsiebie
komplementarne,jakkolwiekzezmiennąnadrzędnościąkażdejznich24.
Wstosunkachmiędzynarodowychkategoriacywilizacjianalizowanajest
wramachtzw.paradygmatucywilizacyjnego.Zakładaonkonstytuowanie
nowegoładumiędzynarodowego,którytoproceswarunkowanyjestsprzecz-
nościamiinapięciamiocharakterzecywilizacyjnym.Wśródwyznacznikówtego
porządkuwymienićmożnareligię,zakresposzanowaniaprawczłowieka,główne
systemyfilozoficzno-moralne.Wjegoramachulokowaćmożnakoncepcjekon-
fliktucywilizacji.Topodejścieobecnejestwwywodach:PhilipaBagby’ego,
OswaldaSpenglera,ArnoldaToynbee’go,aspośródpolskichbadaczy:Floriana
ZnanieckiegoiFeliksaKonecznego,uznającegokonfliktzanajistotniejszą
formęrelacjimiędzycywilizacjami.Tozałożenietkwirównieżupodstawjednej
znajbardziejrozpoznawalnychkoncepcji–zderzeniacywilizacjiSamuelaHun-
tingtona.Autorwyraźnieopowiadasiępostronietradycjifrancuskiej,wskazu-
jąc,żeobapojęciaHcywilizacjaikulturaodnosząsiędostyludanegonarodu,
cywilizacjazaśjestkulturąwszerokimtegosłowaznaczeniu.Inajednąina
drugąskładająsięwartości,normy,instytucjeisposobymyślenia,doktórych
pokoleniadanejspołecznościprzywiązująpodstawoweznaczenie”25.Zdaniem
Huntingtonawewspółczesnymświecieistniejemożliwośćwyodrębnieniakilku
cywilizacji,którewwiększościzłożonezwielukulturnarodowych,pozachińską
ijapońską,konstytuowanesąwoparciuokryteriumreligii.Jednymzgłównych
oponentówHuntingtonajestArjunAppadurai,dlaktóregopodziałświatana
regiony,rasyireligienieoddajezłożonościcywilizacjiwspółczesnegoświata26.
24P
.Jaroszyński,Kulturaicywilizacja.OdCyceronadoKonecznego,HCzłowiekwKulturze”
1998,nr10,s.14.
25S.Huntington,Zderzeniecywilizacjiinowykształtładuświatowego,Warszawa2005,s.48.
26A.Appadurai,Strachprzedmniejszościami,esejogeografiigniewu,przeł.M.Bucholc,War-
szawa2009,s.115.
