Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
domordowaniaŻydównaLitwie,aleniemadowodównakonkretneplanymorderczychpogromówlitewskichŻydówprzedrozpoczęciem
wojny214.PogromydokonywanebyłyzinicjatywyNiemców.17czerwca1941r.szefGłównegoUrzęduBezpieczeństwaRzeszyReinhard
HeydrichwydałodpowiednierozkazydlaEinsatzgruppen.Nieulegajednakwątpliwości,żeLAFdążyłdoutrzymaniaatmosfery
antyżydowskiegoterroru,gdyżułatwiałomutorealizowanieplanówwysiedleńczych.ProgramniestanowiłreakcjinadeportacjeSowietów
zczerwca1941r.,ponieważzostałsformułowanywcześniej.Przedewszystkimodnosiłsiędoutratyniepodległościwczerwcu1940r.,
conależało„tłumaczyć”wsposóbekstremalnyiantysemicki.Należałorównieżdążyćdoprzywróceniapoprzedniegostanurzeczy.
Wlatach1941–1944Niemcy,LitwiniiŻydzizostalipostawieniprzedcałkowicieodmiennymipytaniami.Wuproszczeniumożna
topodsumowaćnastępująco:zperspektywyNiemcówdziałaniaLAFmiałyułatwićprowadzeniewojny–dowództwoWehrmachtuiGłówny
UrządBezpieczeństwaRzeszyliczyłynawsparcienaturylogistycznej.WpóźniejszymczasieNiemcyszukaliodpowiedzinapytanie,jak
powinnawyglądaćpolitykaokupacyjna,abyułatwiłaprowadzenieiwygraniewojny.WieluLitwinówposzukiwałosposobów
nawskrzeszenieutraconegopaństwanarodowegozgodnieznacjonalizmemetnicznym.Głównymkrokiemwtymkierunkumiałobyć
powstanienarodowe;późniejszedziałaniaLitwinówbyłyskupionewokółtegocelu.Obydwiestronykierowałysięróżnymiinteresami.
Zaowocowałotozarównowspółpracą,jakiwrogością.
Jeśliuwzględnimyniemieckiedoświadczeniazpierwszejwojnyświatowejwkrajachbałtyckichizadamysobiepytanie,cołączytamten
okreszdrugąwojnąświatowąiponownąokupacjąLitwyw1941r.,wniektórychobszarachzauważymypewnąciągłość,awniektórychjej
brak.Nazistowscyfunkcjonariuszepiastującywysokieikierowniczestanowiskawadministracjiorazpolicjimielijużdoświadczeniazkrajów
bałtyckichiwierzyliw„mitWschodu”.Mittenopierałsięnagłównejmotywacjinazistów,abyjużnigdyniedopuścićdotakiejsytuacji,
jakasięwytworzyław1918r.Towłaśniemitroku1918znacznieprzyczyniłsiędozmniejszeniapoziomuprzemocyorazdobezwzględnego
„wprowadzaniaNowegoŁadu”wspołeczeństwie.Jednakod1941r.praktycznienieodwoływanosiędookresu1915–1919.Wodróżnieniu
odpierwszejwojnyświatowejpodstawąniemieckichdziałańwewszystkichsferachpolitycznychod1941r.byłrasistowskiantysemityzm.
Okupancimielidodyspozycjidużomniejszypersonelniemieckiniż25latwcześniejnaterenieOber-Ost.Musieliwięcwdużowiększym
stopniudbaćowspółpracęzLitwinami.PrzedewszystkimjednakdużosilniejszabyławolaradykalnejwalkizeZwiązkiem
Radzieckim215.NapoczątkunieplanowanowcalecałkowitejeksterminacjiŻydówpodczaswojnyaniwymordowaniamilionówradzieckich
jeńcówwojennych.Planymasowychmorderstwdotyczyłyradzieckiejklasyrządzącej,którejzniszczeniemiałoułatwićwojnębłyskawiczną
orazdoprowadzićdozałamaniasiępaństwaradzieckiego.Planowana„dekapitacja”elitZwiązkuRadzieckiegowzorowanabyłonapolityce
niemieckiejwPolsce,miałajednakprzybraćdużowiększerozmiary.Władzenazistowskie,kierującsięantysemityzmem,zaliczałyŻydów
doradzieckiejklasyrządzącej.Natychmiastową„dekapitację”powiązanozplanemgłodzeniairabowanialudnościcywilnej.Wtygodniach
decydującychozaplanowaniuwojny,któramiaładoprowadzićdozagładyznacznejczęściradzieckiejludnościcywilnej,przesądziłydwa
elementy:ogromnapresjaczasu,podjakąznajdowałysięwładzenazistowskie,orazplangłodowy:rzekomakoniecznośćeksploatacji
wciągukilkumiesięcyradzieckichplonówz1941r.nawłasnepotrzebyorazwykorzystaniaokupowanychterenówZwiązkuRadzieckiego
jakozapleczanapotrzebywojnyprowadzonejnaskalęświatową.Władzeniemieckiewciągupółrokuzamierzałyzagłodzićnaśmierćkilka
milionówradzieckiejludnościcywilnej.Ponadtomiałynadzieję,żeułatwiimtorozwiązanieproblemutrudnychwymogówlogistyki
zaopatrzenia.Zewzględunauciekającyczasiuszczuplonezasobywojnabłyskawicznamiałaiśćwparzenietylkoz„dekapitacją”,lecz
takżezmaksymalnymwyzyskiem.
Kurswkierunkuwyjątkowobestialskiejwojnyzostałwyznaczonyjużwstyczniu–lutym1941r.Wartotuwspomniećoogłoszonych
niedługopotemwytycznychAdolfaHitlerawsprawiewymordowania„inteligencjiżydowsko-bolszewickiej”zpoczątkumarca,gdyż
doprowadziłyonedoprzydzielaniamorderczychzadańoddziałomSSHeinrichaHimmleraorazwydawaniaprzezHitleraiWehrmacht
tzw.zbrodniczychrozkazówdomaja1941r.
Obydwamorderczeplany–„dekapitacja”iplangłodowy–stanowiłydlaNiemcówgłówneelementyplanuprzetrwanianazistowskich
Niemiecwrozpoczynającejsięwojnieświatowej.Wokresiekilkumiesięcyprzedrozpoczęciemwojnyplanytewydawałysięzagrożone,
ponieważdostępnypersonelbyłniewystarczający.Brakowało500tys.osóbdorabowaniagospodarki,którychdomagałsięgłówny
kwatermistrzEduardWagner,nieudałosięrównieżzapewnić360tys.osóbprzewidzianychprzezkierownictwoOrganizacjiGospodarczej
Wschód(WirtschaftsstabOst)jakominimumdozabezpieczeniaobszarównatyłachwojskmiędzygłównymidrogamizaopatrzenia,
awszczególnościdograbieżyplonówz1941r.Wehrmachtdysponowałostatecznie58tys.osóbskupionychw117batalionach,aoddziały
Himmleraliczyłyokoło34tys.osób:3tys.wgrupachoperacyjnych,18,5tys.wdowództwiesztabuReichsführeraSSoraz12tys.
wbatalionachPolicjiPorządkowej.Tymsamymnajedenokręgzamiast180osóbprzypadałośrednio21,czylideficytpersonelusięgał
90procent.Brakiwzasobachpersonalnychstanowiłyjedenzbardziejnewralgicznychpunktówniemieckiegoplanowaniainietylko
utrudniałyrealizacjęgłównegoelementustrategii,tj.złamaniapaństwaradzieckiego,leczzagrażałytakżeczterempozostałymistotnym
obszaromwojennym,polegającymnazabezpieczeniudrógzaopatrzeniowychitransportowych,pozyskaniuplonówz1941r.iwcieleniu
wżycieplanugłodowego,zapobieganiudziałalnościruchówoporuorazwdrażaniuplanowanejrasistowskiejpolitykiprzesiedleńczej
naterenachokupowanych.Skutkideficytówosobowychbyłydwojakie.Popierwsze,namiejscebrakującegopersoneluwprowadzony
zostałniespotykanyterrorsłużbbezpieczeństwaWehrmachtuijednostekSS.Podrugie–itumamydoczynieniazLitwinami–niedobory
wniemieckichsłużbachuzupełnianowspółpracownikamimiejscowymi.MimopodkreślanejczęstomaniiwielkościkierownictwaRzeszy
wlecie1941r.należypamiętać,żerzeczywistośćbyłauwikłanawsiatkęuwarunkowańwojskowo-strategicznychiwojenno-
gospodarczych.DążeniedoimperialistycznegorozszerzaniaterytoriumRzeszystawiałonazistowskieNiemcypoddużąpresjączasu
idoprowadziłododużychdeficytówdóbripersonelu.
Lato1941r.iniepowodzenieplanuwojnybłyskawicznej
Koncepcjanapaściobejmowałaróżnepowodyprowadzeniamorderczejwojny,któresązesobąściślepowiązane.Wolawalki
czerwonoarmistówzdecydowanieprzekroczyłaoczekiwaniaNiemców.Problemyzzaopatrzeniembyłypraktycznieniedorozwiązania
iograniczyłymożliwościprzemieszczaniasięwojsk.Nieudałosiępodzielićregionównaobszarynadwyżekżywnościorazobszary
niedoborówżywności,planyzrabowaniaplonóww1941r.równieżniezostałyzrealizowane.PonadtoNiemcyniezawładnęliterenami,
zktórychmoglibydeportować„niepożądane”grupyludności,wszczególnościeuropejskichŻydów.
Niemieckaadministracjacywilnamiałazostaćustanowionatam,gdziewojnabłyskawicznaprzebiegłapomyślnie,ArmiaCzerwona
zostaławznacznymstopniuosaczonaipokonana,aplanymordówzrealizowane,zwłaszczanatyłachfrontu.Zamiasttegoodkońcalipca
1941r.komisarzeRzeszymusielikontynuowaćpolitykęgospodarcząnaprzejętychterenachwceluwspieraniadziałańwojennych,
ponadtozapobiegaćdziałalnościruchuoporu,awkońcuwperspektywieśrednio-idługoterminowejwdrażaćreguły„NowegoŁadu”
wedługideinazistowskich.DziałaniamitymimiałkierowaćministerRzeszyds.okupowanychterytoriówwschodnichAlfredRosenberg.Jeśli
chodzioLitwinów,planowanozasiedlićkrajludnościąniemiecką,większośćmieszkańcówdeportowaćnamającypowstać„wałnagranicy
zWielkąRosją”,apozostałych„zasymilować”.NieprzewidzianopolitycznegoprzedstawicielstwaLitwinów,Niemcyinteresowalisię
wyłącznieludźmionastawieniu„proniemieckim”,wszystkichpozostałychzaśnależało„bezwzględniewyłączyć”.Litwinomniebyłyznane
szczegółoweplanypolitycznesprzedwojny216.
Niemniejtonieplanyosadnictwa,leczrzekomewymogiNiemieccodoprowadzeniawojnystanowiłynajważniejszykontekstdla
niemieckiegookupantailitewskiegospołeczeństwawlatach1941–1944.Przezcałyczaspolitykaokupacyjnabyłapochodnąwojny
zeZwiązkiemRadzieckim,ponieważprzetrwaniereżimunazistowskiego,atymsamym„niemieckiejwspólnotynarodowej”,zależało
odwynikutejwojny,którejmimooczekiwańnieudałosięzakończyćdojesieni1941r.
Agresjawlecie1941r.
Nagwałtownywybuchantyżydowskiejiantyradzieckiejagresjiwczerwcu1941r.miaływpływtrzyczynniki.Zgodniezrozkazem
wymordowaniaradzieckiejklasyrządzącejizduszaniawszelkichprzejawówoporuniemieckaPolicjaBezpieczeństwarozpoczęłapogromy
imasowerozstrzeliwania.Terror,doktóregodążyłLAF,miałuczynićżycieŻydówniedozniesienia,abyjaknajszybciejichwykluczyć
znowopowstającegopaństwalitewskiego.Doświadczeniebezradności,znanewieluLitwinomzczasówreżimuradzieckiego,przełożyłosię
nawyjątkowobrutalnąnienawiśćwobecŻydów.Uważano,żeusprawiedliwieniemtegobyłyzbrodnieżołnierzyradzieckichdokonywane
podczasodwrotu217.SzybkiodwrótArmiiCzerwonejpozostawiłlitewskichŻydówizwolennikówpanowaniaradzieckiegobezradnymi.
WśródŻydówzapanowałychaos,panikaipoczuciebezsilności.Wielupróbowałouciec,alewiększośćpróbucieczkizakończyłasię
niepowodzeniem.Jedyniegrupie8–10tys.ŻydówudałosięuciecprzezdawnągranicęzeZwiązkiemRadzieckim.Około
1,5tys.komunistówpadłoofiarąprześladowańlatem1941r.PogromynaulicachiplacachKownakosztowałyżycieokoło1,1tys.Żydów,
