Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OdRedakcji
WostatnichlatachpisaliśmyopogarszającejsięatmosferzewokółbadańnadZagładąwPolsceinarastającejinstrumentalizacjitej
tematyki.Wmijającymrokutendencjatajeszczesięnasiliła.Obserwujemyzcorazwiększymniepokojempostępującyprocesniszczenia
podstawdemokratycznegopaństwaprawnego,łamaniekonstytucji,demontażMonteskiuszowskiejzasadytrójpodziałuwładzy.Wyjątkowo
groźnejestwedługnasmonopolizowanieprzezpartięrządzącądyskursuohistorii,przedewszystkimtejnajnowszej,mającenacelu
ustanowieniejedyniesłusznejwizjiprzeszłości,tradycji,tożsamościnarodowejiobowiązującegomodelupatriotyzmu.Groząprzejmuje
tolerowanieprzezpaństwopolskiehasełrasistowskichigloryfikacjirodzimegofaszyzmu(podczastzw.marszuniepodległości11listopada
–kolejnegocałkowicieupartyjnionegoświętapaństwowego,stającegosięłupemskrajnychnacjonalistów).Zzażenowaniemismutkiem
odbieramystosunekwładzdodramatycznegoproblemuuchodźców,niewywiązywaniesięzprzyjętychwcześniejunijnychzobowiązań,
przyzwolenienarosnącąwrogośćdo„obcych”.Wyjątkowobezwstydneatakowaniedobregoimieniaprof.WładysławaBartoszewskiego
pozostałobezkarne.Tendencjeteprzypominająnajgorszewzorceautokratycznychdyktatur.
Szczególniewidocznesązabiegipropagandowewokółprzedstawianiahistoriidrugiejwojnyświatowej.Decyzjąpolitycznązniszczona
zostałalatamiprzygotowywananowatorskakoncepcjawystawienniczaMuzeumIIWojnyŚwiatowejwGdańsku,atwórcówmuzeum
pozbawionopracy.Debatęhistorycznązastępujesiędecyzjamiadministracyjnymi.Dlanaswyjątkowobolesnesąmanipulacjewokół
zagładyŻydówirelacjipolsko-żydowskichwczasachHolokaustu.Przykłademjestjednostronnaiideologiczniesprofilowananarracja
historycznaprowadzonawMuzeumPolakówRatującychŻydówwMarkowej.Ofensywapolitykihistorycznejfirmowanejprzezobecne
władzekoncentrujesięwłaśnienapropagandowychzabiegachwokółpamięciopomocy,jakiejPolacyudzielaliŻydom.Obserwujemy
corazbardziejostentacyjnepróbyinstrumentalizowaniapamięcioSprawiedliwychwśródNarodówŚwiata,poczynającodwpisywania
obchodówNarodowegoDniaPamięciOfiarNiemieckichNazistowskichObozówKoncentracyjnychwceledoraźnejpropagandydoimprezy
zorganizowanejwToruniuprzezTadeuszaRydzykazudziałemnajwyższychprzedstawicieliwładzpaństwowych.Wszystkotoidziewparze
zestałympodsycaniempoczuciazagrożeniaoraznastrojównietolerancjiiksenofobii.Zprzykrościąizaniepokojeniemnależyteż
odnotowaćdalszeograniczaniewolnościbadańnaukowychwIPN,przejęcieprzeznowewładzeinstytutucałkowitejkontrolinadważnym
wydawnictwemhistorycznym„PamięćiSprawiedliwość”,czystkipersonalne,dalekoposuniętąwyrozumiałośćdlaantysemickich
wypowiedzipracownikówtejinstytucji,niemówiącjużojawnychpróbachkwestionowaniaustaleńśledztwadotyczącegomordu
wJedwabnem.Wywołujetownas,badaczachZagłady,głębokiezaniepokojenie.
Zoburzeniemodnotowujemybrutalnyataknaprof.JanaGrabowskiego,jednegozczłonkówredakcji,przeprowadzonylatemtegoroku
przezRedutęDobregoImienia–PolskąLigęprzeciwZniesławieniom,którazarzuciłamu„szkalowanieNaroduPolskiego”.Ataktenspotkał
sięznatychmiastowąisolidarnąreakcjąpolskichizagranicznychhistoryków.
Wszystkotowydarzyłosięwrokunajważniejszejznaszegopunktuwidzenia75.rocznicyrozpoczęciaprzeznazistowskieNiemcy
fizycznejeksterminacjiŻydówpolskichnaziemiachwcielonychdoRzeszyiwGeneralnymGubernatorstwie.Teludobójczedziałania
stanowiłyfragment„ostatecznegorozwiązaniakwestiiżydowskiejwEuropie”.Podkoniec1941iwciągu1942r.powstałyobozyzagłady
wChełmnienadNerem,Bełżcu,SobiborzeiTreblince,aobozykoncentracyjnewAuschwitzinaMajdankustałysięobozamizagłady.Tylko
naterenieGGwkomorachgazowychzamordowanoprzezrokokoło1,3mlnżydowskichmężczyzn,kobietidzieci.Masowemordowanie
polskichŻydówrozpoczęłosięjużwcześniejnaobszarachprzedwojennychwojewództwwschodnich.
OddajemydorąkCzytelnikówtrzynasty,mającnadzieję,żenieostatni,numerpisma„ZagładaŻydów.StudiaiMateriały”.Takjak
wpoprzednich,znalazłosięwnimkilkadziesiąttekstów:artykułów,materiałówźródłowych,omówieńirecenzjiautorstwabadaczyzkraju
izagranicy.Otwierającetomwprowadzenieprzynosizwięzłekompendiumwiedzynatematakcji„Reinhardt”.Wieletekstówbezpośrednio
lubpośredniodotyczyokresueksterminacji.Wdziale„Studia”GrzegorzRossoliński-Liebepiszeoniedośćciągleznanejroliukraińskiej
policjiwzagładzieŻydówwGalicjiWschodniejinaWołyniu.WocenieautorawymordowanieŻydówbezwspółudziałutejformacjibyłoby
niemożliwe.WkolejnymtekścieChristophDieckmann,najlepszyspecjalistawtejdziedzinie,analizujeniemieckąpolitykęnaLitwie
wlatach1941–1944,atakżeudziałwniejmiejscowychkolaborantów.Trzytekstywdziale„Warsztatybadawcze”dotycząreakcjiofiar
wobliczuprześladowań.MariaFerencPiotrowskapiszeonastrojachmieszkańcówmiastimiasteczekwGGwobliczunadciągającej
zagłady,AdamSitarekowiedzymieszkańcówgettałódzkiegonatematobozuwChełmnienadNerem.ZkoleitekstAleksandry
BańkowskiejtraktujeodziałaniachifunkcjonowaniustrukturŻydowskiejSamopomocySpołecznejwostatniejfazieichistnienia–już
podczastrwaniawysiedleńideportacji.Wdziale„Materiały”zamieszczamy,porazpierwszywwersjiintegralnej,pisanyjesienią1942r.
wstrząsającydziennikStanisławaŻemińskiegozŁukowa.WcelulepszegozrozumieniacharakterystycznegodlaPRLproblemuingerencji
wmateriałyźródłoweautorkategoopracowaniaAlinaSkibińskapozostawiłatekstwdwóchwersjach–oryginalnej,wprzypisachzaś
„zredagowanej”.Zwracamytakżeuwagęnaskładanepowojniezeznaniakolejarzypracującychnastacjachwokolicyobozówzagłady
wGG,przygotowaneprzezJustynęMajewską.Wdziale„Omówienia”zamieszczamyartykułStephanaLehnstaedtaprzybliżającynajnowszą
literaturęniemieckąpoświęconąakcji„Reinhardt”.
Drugaważnategorocznarocznicato70-lecieŻydowskiegoInstytutuHistorycznegowWarszawie.Takżetemuwydarzeniupoświęcamy
bloktekstów.AgnieszkaHaskapiszeoCentralnejŻydowskiejKomisjiHistorycznejistniejącejwlatach1944–1947,czeskihistorykStephan
StachobadaniachnadZagładąprowadzonychwokresiestalinowskim,aTadeuszRutkowskiodziałaniachSBwobecinstytutuwtrudnych
latachsześćdziesiątych.CykltenuzupełniastudiumGabrielaFinderaoekspertyzachautorstwawieloletniegodyrektoraŻIHBernarda
MarkapowstałychnaużytekśledztwaiprocesuJürgenaStroopa.PrzypominamytakżesylwetkęidorobekMichałaBorwiczakierującego
ŻydowskąKomisjąHistorycznąwKrakowie,jednegozpionierówbadańnadZagładąwpowojennejPolsce(JudithLyon-Caen).
SpośródpozostałychtekstówszczególnąuwagęCzytelnikówzwracamynatekstDionizjuszaCzubali,którynapodstawiewłasnychbadań
etnograficznychpiszeopamięciZagładynapolskiejprowincji.ZkoleiobszernyidobrzeudokumentowanyartykułAdamaPuławskiego
dotyczysłabonadalrozpoznanejkwestiifunkcjonowaniaurzędówpowierniczych,azwłaszczaproblemuprzejmowaniamieniaŻydówprzez
miejscowąludność.
Kilkatekstówtradycyjniejużpoświęconowystawomisprawommuzealnym.Napierwszyplanwybijasięwnikliweomówienieekspozycji
wMuzeumIIWojnyŚwiatowejprzezczęstogoszczącąnanaszychłamachNawojkęCieślińską-Lobkowicz.Mimożetekstbyłpisany
wokresie,gdywokółmuzeumgęstniałaatmosfera,niejesttobynajmniejomówieniebezkrytyczne.
