Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ogólnacharakterystykawypaleniazawodowego
21
Człowiekstajesięcynicznyiemocjonalnieodosobniony.Przydużymna-
sileniutendencjiucieczkowychmożedojśćdopsychicznegoodrętwienia
ipełnegozobojętnienianietylkonaproblemyzawodowe,aleteżosobi-
ste.Wówczaskoniecznastajesięprofesjonalnainterwencjapsychologiczna
bądźpsychiatryczna(por.S.Tucholska2009;M.Sekułowicz2002).
ZgodnieztrójwymiarowymmodelemwypaleniazawodowegoCh.Ma-
slach(2000)syndromtenobejmujetrzynastępująceposobiefazy:wy-
czerpanieemocjonalne,depersonalizacjęorazobniżonepoczuciedokonań
osobistych.Wyczerpanieemocjonalne,będąceefektemudzielaniaprzez
dłuższyczaswsparciapsychicznegoidużejilościobciążającychkontak-
tówinterpersonalnych,objawiasięprzemęczeniemiutratąwiarywewłasną
skuteczność.Etaptencharakteryzujebrakradościżycia,energiiizapału
dodziałania.Człowiekczujesięwyeksploatowanyiwyczerpany,alerów-
nocześnieniewidzimożliwościregeneracjisił,przezcostajesiędrażliwy
iimpulsywny.Depersonalizacjawyrażasięprzeznegatywny,cyniczny,
nadmiernydystanswkontaktachinterpersonalnych.Relacjezinnymitracą
dotychczasowy,podmiotowycharakter,stającsiębezosobowe,przyczym
postawaobojętnościmożeprzerodzićsięwpostawęapersonalnąwobec
innych.Znamiennadlatejfazyjestrównieżutrataidealizmu.Obniżone
poczuciedokonańosobistychprzejawiasiębrakiempoczuciawłasnych
kompetencjiiskutecznościwpracy,wzrostempoczucianieadekwatności
orazbłędnymprzekonaniemowłasnejnieprzydatnościibezwartościowo-
ściiprzyjęciempostawyrezygnacji(zob.Ch.Maslach2000;S.Tucholska
2009).
PodobniemechanizmwypaleniazawodowegowyjaśniaA.Bańka
(2000),wedługktóregosyndromtendziałanazasadziebłędnegokołaprzy-
czyniskutków,przebiegającwtrzechfazach.Wfaziepierwszejdochodzi
donadmiernegoidługotrwałegoobciążeniapracą,któregoczłowieknie
jestwstaniepokonaćdziękizwykłejaktywności.Skutkiemtakiegosta-
nurzeczysą:zmęczenie,irytacjaiemocjonalnewyczerpanie.Wfazie
drugiejpojawiająsięnegatywne,zdehumanizowanewzoryzachowaniasię
(cynizm,sztywnośćdziałania,apatia),któresąspecyficznąformąobrony
przedstresemisprzyjająemocjonalnemudystansowaniusięodproble-
mówzawodowych.Wfazietrzeciejnatomiastdochodzidotrwałychzmian
wpostawachimotywacji.
J.Fengler(2001),koncentrującsięnapsychospołecznejsferzefunk-
cjonowaniajednostkiwprocesiewypalenia,wyróżniatakieetapy,jak:
grzecznośćiidealizm;przepracowanie;corazbardziejzmniejszającasię
