Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
emisjiantropogenicznych.Szczególnemiejscewsukcesachrolnictwaindustrialne-
goprzypadachemiirolnej.TeorematJustusavonLiebiga,sformułowanywpostaci
prawaminimumw1połowieXIXw.,dałteoretycznąpodstawęstosowaniachemii
rolnej,praktycznezaśmożliwościstworzyławynalezionaprzezFritzaHaberaiCarla
Boschametodabezpośredniejsyntezyamoniaku,któraumożliwiłaprodukcjęnawo-
zówazotowych,cospowodowałozwiększeniedostępnejilościazotudlazastosowań
rolniczych.Problemwtym,żedostępnetechnologieniepozwalałynadostarczenie
tylkotylesubstancjichemicznej,ilemogłobyćwykorzystaneprzezroślinę,copo-
wodowałouwalnianietejsubstancjidośrodowiska,awięcskażenieglebyiwody,
atakżeproduktówżywnościowych.Podobniezresztąjestwprzypadkunawodnień
upraw,gdzieroślinywykorzystująokołopołowywody;resztawyparowujelubzasila
wodypodziemneipłynące.Niektóreformynowoczesnegorolnictwa,jakrolnictwo
integrowaneczyprecyzyjne,usiłująeliminowaćteujemneskutki,osiągającgodne
uwagisukcesywtymzakresie.Aletoniewyczerpujecałościzagadnienia,gdyżdoty-
czytylkosferyśrodowiskowej,pomijająckwestiespołeczne.
Industrialnymodelrolnictwajestkrytykowanytakżezato,żemimonadpro-
dukcjinierozwiązałproblemugłodu.Nadalplagagłodudotykaok.1mldludzina
Ziemi.Ajużwydawałosię,żewizjaświatabezgłoduznalazłasięwzasięguręki.Za
to,żetaksięniestało,odpowiedzialnośćponosijednaknietyleindustrialnymo-
delrolnictwa,ilemodelspołecznychstosunkówpodziałuorazzapewnecałejsfery
kulturowej.Trzebawszakżedodać,żemodeletepozostająw„braterskimuścisku”,
conależyrozumieć,iżjedenbezdrugiegobędzieułomny.Podniesioneargumenty
sądostateczne,abypostawićtezę,żeindustrialnymodelrolnictwaniepowinien–
awnieodległejperspektywie–niemożebyćkontynuowany.
Przyszłośćrolnictwa
Jeżelikwestionujesięindustrialnymodelrolnictwa,tonaturalnejestpytanieoal-
ternatywę.Czymożetobyćudoskonalonymodelindustrialny,czyteżpowinienbyć
jakiśinnymodel?Szalaprzechylasięnarzecztejdrugiejopcji,alewybórjestnieła-
twy.Trzebabowiemuwzględnićwysokąefektywnośćekonomicznąmodelurolnictwa
industrialnego,coodpowiadalogicemechanizmuekonomicznego.Trzebaprzytym
takżeuwzględniaćewolucjęmodeluindustrialnego,jegodoskonaleniewwyniku
postępunaukowo-technicznego,coznajdujewyrazworientacjinasystemyrolnic-
twaintegrowanegoiprecyzyjnegoorazwdrażaniuosiągnięćinżynieriigenetycznej.
Możliwościpostępusązapewneprzeogromne,nacowskazująchociażbyimponują-
ceosiągnięciatechniczneitechnologicznewokresieindustrializacji,aleprzecieżnie
pozbawioneryzyka.Niemożnazgóryodrzucaćobawoskutkipostępu.Niejedno-
krotniewhistoriirozwojucywilizacyjnegopostęprozwiązywałjedneproblemy,ale
jednocześnietworzyłnowe–itowcaleniełatwiejsze1.
1MożnatuprzytoczyćstwierdzenieDiamonda(2005:448–449),że„Błyskawicznyrozwójtech-
nologicznywXXwiekuwywoływałnowepoważneproblemyszybciej,niżumożliwiałradzeniesobie
zestarymi”.
