Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ryc.3.Modelpozorniekulistejcząstkiwirusa.Podjednostkibiałkowesązebranewpentamerylubheksamerytworząceregularny
dwudziestościan(ikosaedr)(wgJ.T.FinchiA.Klug,1966)
2.3.Składnikicząstekwirusów,ichwłaściwościifunkcje
Wskładcząstekwszystkichwirusów,wtymiwirusówroślin,wchodządwagłówneelementy:kwasnukleinowyibiałko.Kwas
nukleinowyjestgenomem,czyligenetycznymzapisemcechwirusaidecydujeojegoidentycznościorazpodstawowych
właściwościach.Stanowionod1,0%masycząstkiwirusa(udużychwirusówzrodziny
Rhabdoviridae
)do42–46%tejmasy(umałych
izometrycznychwirusówzrodzaju
Nepovirus
).Istotnejest,żewkażdejcząstcewirusawystępujealboRNA,alboDNA,anieobatetypy
kwasównukleinowych.Białkospełniaprzedewszystkimfunkcjęochronną,choćmożewpływaćrównieżnaprzejawianiesięniektórych
cechwirusa,oczymbędziejeszczemowapóźniej.Zewzględunatępodstawowąfunkcjębiałkawcząstcewirusaczęstoużywasię
określeniaokrywabiałkowalubpłaszczbiałkowy.Prawidłowąnatomiastnazwątegoskładnikacząstkiwirusajestkapsyd.Uwiększości
wirusówroślingenomikapsydtworząrazemkompletnącząstkęwirusa,czylitzw.wirion.Uniektórychwirusów(np.rodziny
Bunyaviridae
i
Rhabdoviridae
)wskładwirionuwchodzijeszczedodatkowaotoczkalipoproteinowastanowiącazewnętrznąwarstwękapsydową.
Białkowestrukturykapsydubezpośredniozwiązanezkwasemnukleinowymsąnazywanewtakichprzypadkachnukleokapsydem.Nazwy
tesąoddawnaprzyjęte(Caspariin.,1962)ipowszechnieużywanewopisachbudowywirusów,aczkolwiekbogactwoformbudowyjest
takduże,żeniezawszekonkretnestrukturyodpowiadająniegdyśustalonymnormomipojęciom(Matthews,1991).
Wcząstkachniektórychwirusówzidentyfikowanorównieżinnesubstancje.Zkwasemnukleinowymwirusażółtejmozaikirzepy
związanesąpoliaminy–spermidynastanowiącado1,0%masycząstekwirusaisperminawiloścido0,04%masy(BeeriKosuge,1970).
Lipidyobecnewdodatkowejotoczcelipoproteinowejmogąstanowićnawetdo20%masycząstekwirusa(BestiKatekar,1964).Analiza
składulipidówu
Sonchusyellownetvirus
należącegodorodzaju
Rhabdovirus
daławyniki(62%fosfolipidów,31%sterolii7%
triglicerydów)sugerujące,iżsubstancjetepochodzązbłonkomórekżywiciela(SelstamiJackson,1983).Oddawnaspotykasię
wliteraturzedoniesieniaoobecnościjonówmetaliwczystychpreparatachwirusów.Wniektórychprzypadkachwynikatozapewne
zobecnościtychjonówwróżnychodczynnikachużywanychwtokuproceduroczyszczania,anawetwwodziedestylowanej(zob.
Matthews,1991).Winnychjednakprzypadkachjonywodorowe[H]+wniektórychaminokwasachstrukturbiałkowychsązastępowane
jonamiwapnia[Ca]2+pełniącymiważnefunkcjewprocesieuwalnianiakwasunukleinowegozotoczkibiałkowej(Durhamiin.,1977).
Równieżwinnychprzypadkachpotwierdzonoważnądlastabilnościwirusówfunkcjędwuwartościowychkationów(Abdel-Meguidiin.,1981;
Olsoniin.,1983).Cynk,zkolei,odgrywaistotnąrolęwbudowietzw.palcówcynkowych(ang.
zincfingers
),czylitrzeciorzędowychstruktur
białkowychaktywniewiążącychkwasnukleinowywtokumontażucząstekwirusówzrodzajów
Ilarvirus
i
Alfamovirus
(Sehnkeiin.,1989).
Wreszcie,cząstkiwirusówulegajązjawiskuhydratacji,aczkolwiekilośćzawartejwnichwodyjesttrudnadookreśleniazewzględu
naróżnicewwynikachpomiarówuzyskanychróżnymimetodami.Możnaprzyjąć,żecząstkiwirusówzdodatkowąotoczkąlipoproteinową
zawierająilośćwodyporównywalnądotej,jakawystępujewkomórkachorganizmówprokariotycznych,toznaczyokoło3–4cm3wody
na1gramsuchejmasy(Matthews,1975),acząstkimałychwirusówizometrycznychzawierająokoło1cm3wodyna1gsuchejmasy(zob.
Matthews,1991).Wodatajestzwiązanazbiałkowączęściąwirionu,natomiastcząstkiwirusówzdodatkowąokrywąlipoproteinową
funkcjonującąjakosmotycznieczynnadwuwarstwowabłonamogązatrzymywaćwodęwtakisposób,wjakizatrzymująjąkomórki
organizmówżywych.
2.3.1.Kwasynukleinowewirusówroślin
Poliaminy,lipidy,jonymetaliiwodapełniąwstrukturzeifunkcjonowaniucząstekwirusówszczególnerole.Podstawowymiskładnikami
tychcząsteksąjednakkwasynukleinoweibiałka.Omówieniefunkcjikwasównukleinowychwymagapewnegokomentarza
