Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
Rozdziałpierwszy
lubteżusuwałwyraźneznajdującesięwdzieleFrancuzawskazanie,żechodziwłaś-
nieoPolskę110.
Innegorodzajuzmianyiopuszczeniamożnazauważyćprzyokazjianalizyostat-
niegorozdziałudziełamably’egowtłumaczeniuSkrzetuskiego(rozdział7.części2.
pt.Opotrzebiereligiizewnętrznej,czciyobrządkowpublicznych;ktoreażebyodwszyst-
kichbyłyszanowane,baczyćmaPrawodawca,orazzapobiegaćrówniebezbożnościiak
fanatyzmowiyzabobonności),któremuodpowiadarozdział3.tomu2.księgi4.De
lalégislation.NauwagęzasługujągłównieopuszczoneprzezSkrzetuskiegoakapity
odeistachipotrzebieichkarania,onadużyciachkleruiprzyczynachnbuntu”Lutra
iKalwinaprzeciwpapieżowi111.Należypodkreślić,żerozdział7.części2.tłumaczenia
nietylkomaniespotykanewcześniejwpracypijarabrakiwstosunkudooryginału
traktatumably’ego,alezawieratakżekońcoweuwagipodsumowujące,któreFrancuz
zawarłwrozdziale4.tomu2.księgi4.pt.DesLoisnécessairespourétablirl’union
entrelareligionetlaphilozofie,oupourempêcherquel’unenedégénéreensupersti-
tion,etl’autreenimpiété.ConclusiondecetOuvrage,cowkonsekwencjioznacza,że
tłumaczopuściłsporączęśćostatniegorozdziałuoryginału.Skrzetuski,pozakrótkim
nawiązaniemdopoczątkowychwywodówfrancuskiegomyślicielanatematksięży,reli-
giiifilozofii,wkońcowejczęścirozdziału7.części2.tłumaczeniaodrazuprzeszedłdo
wnioskówfinalnychmably’ego,pomijającobszerneiwwiększościbardzoniepochleb-
nedlakleruanalizywzakresiekoniecznościodsunięciagoodpolityki,ograniczenia
przywilejówmajątkowychistanuposiadaniaKościoła,wtymwprowadzeniapensji
dladuchownych,czyinnychrozwiązańholenderskich,którenietylkoograniczyłyby
liczbęduchownych,aleteżpozwoliłynapodporządkowanieichprawompospolitymwe
wszystkichkwestiach,któreniedotycząreligii.Tłumaczpominąłrównieżrozważania
mably’egonatematkoniecznościzwalczaniaciemnotyizabobonu,atakżeniezbęd-
nościpodnoszeniapoziomuintelektualnegoimoralnegokleruorazobszernewywody
filozofaotolerancjireligijnejiprzyczynachwojenpomiędzychrześcijanamiwEuropie,
którefrancuskifilozof,nawołującydotrwałegopokoju,uznawałzaniedorzeczne112.
Reasumująctęczęśćrozważań,należystwierdzić,żegeneralnieSkrzetuskijako
tłumacztakdużegodzieła,jakimbyłtraktatfrancuskiegomyślicielaozasadach
praw,wykonałswojąpracęniemalbezzarzutu.Wyszczególnioneopuszczeniaod-
nosiłysięwgłównejmierzedokwestiireligijnych,awobectego,żedokonywałich
katolickiduchowny,asamodziełowydawałzakonpijarów,trudnobyłooczekiwać,
żeznajdąsięwnimbezwyjątkuwszystkiefragmentygloryfikującereformację,
protestantyzmikrytykująceówczesnykler,choćitakichwtłumaczeniuSkrzetu-
skiegoniezabrakło.
110Delalégislation…,T.2,s.86-87;Oprawodawstwie…,s.295-296;Zasadypraw…,T.2,
s.69-70.
111Zuwaginastosunkowoszerokizakresopuszczeńkwestiętęwtymprzypadkujedyniesygna-
lizuję.Por.Delalégislation…,T.2,s.222-231;zob.ipor.Oprawodawstwie…,s.406-412.
112Por.Delalégislation…,T.2,s.232-264;Oprawodawstwie…,s.412-415.Naopuszczeniawy-
nikającezezbytwolnomyślicielskichpoglądówmably’egozwracałauwagęA.GRZEśKOWIAK-KRWAWICZ:
PrzekładypismMably’egowPolscestanisławowskiej…,s.234.
