Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŻycieidziałalnośćorazdorobekpisarskiWincentegoSkrzetuskiego…
53
WkrótkiejprzedmowiedotłumaczeniaDelalégislationouprincipesdeslois
Skrzetuskipodkreślał,żemablybyłosobądobrzeznanązwielurozpowszechnianych
wcześniejprac,zktórychczęśćbyłatłumaczonanajęzykpolski103.Pijarwyjaśniał
też,żezaliczającysiędogronafilozofówipolitykówautor,analizującprzyczyny
wzrostuiupadkupaństw,podkreślał,żeichlosyzależąodprawodawstwa.Tłu-
maczakcentował,żemablywsamejnaturzeszukałtakichpraw,którejednocześ-
niegwarantowałyistnieniestabilnegorządu,atakżezapewniałyszczęśliwośćnaro-
dówiobywateli.Zarazjednakwyjaśniał,żefrancuskifilozofjakoznakomityznawca
naturyludzkiejniezamierzałwswoimdzielenamawiaćdostworzeniadoskonałej,
acozatymidzie,utopijnejRzeczypospolitejorazpodkreślał,żemablynlubowiel-
bicielemiestmaxymPlatona,lubowszystkieustawyswoieodnosidozamiarowna-
tury,iednakowożochrania,ilemożności,dzisieyszeNarodowprzesądy”104.Wewstę-
piedotłumaczeniaDelalégislationouprincipesdesloisSkrzetuskipodkreślał,że
nsławamablegoziednałamuniedawno”wielki,jaknafilozofa,zaszczytwpostaci
prośbynzjednoczonychstanówamerykańskich”oopinięiewentualneuwaginate-
matKonstytucji,codoprowadziłotłumaczadowniosku,żetonowepaństwouznało
francuskiegomyślicielaniemalzaswojegoprawodawcę.Należysądzić,żepijarowi
najprawdopodobniejchodziłooczterylistymably’ego,znanejakoObservationssur
lesEtats-Unisd’Amérique(UwagioStanachZjednoczonychAmeryki),adresowane
doJohnaAdamsa,będąceodpowiedziąFrancuzanaprośbępóźniejszegoprezydenta
amerykańskiego,którywporozumieniuzBeniaminemFranklinempoprosiłoopinię
natematustrojunowejrepubliki.ZachwytSkrzetuskiegowzasadzieniedziwi,choć
opiniewspomnianegofilozofaoustrojunowegopaństwaniezawszebyłypochlebne,
szczególniewkwestiachspołecznych.Byćmożetenfragmentwstępumiałirodzi-
mypodtekst,choćjakjużwskazano,pijaroficjalnieprzemilczałdziełomably’ego
Część1.Warszawa1816,s.165;J.MICHAlSKI:SarmackirepublikanizmwoczachFrancuza.Mably
ikonfederacibarscy.Wrocław1995,s.5in.ipassim.
103Por.WstępautorstwaW.SkrzetuskiegodotłumaczeniapracyOprawodawstwie…,s.1(zkrót-
kiego,bodwustronicowegowstępu,któryniezawierapaginacji).Należysądzić,żeSkrzetuskimiał
namyślitakiepracemably’ego,jakwydanaanonimowowAmsterdamiew1763r.EntretiensdePho-
cionsurleraportdelamoraleaveclapolitique,zaktórąfrancuskimyślicielotrzymałnagrodęRepu-
blikiBerneńskiej,któretodziełozasprawątłumaczeniaksiędzaSamuelaChruścikowskiegowydano
wWarszawiew1771r.pt.RozmowyFocyonaozwiązkuobyczaynościzpolitykąwgreckimięzykuod
NikoklesazestawioneaterazzfrancuskiegonapolskiięzykprzetłumaczoneprzezX.SamuelaChró-
ścikowskiego.NiewątpliwieteżSkrzetuskimiałnamyślipracęmably’egoz1749r.pt.Observations
surlesGrecs,którąwtłumaczeniuA.KamińskiegowydanowWarszawiew1771r.pt.Uwaginad
historiągrecką.Należysądzić,żeSkrzetuskijakoznawcaidopewnegostopniamiłośniktalentuma-
bly’egomiałtakżenamyślipracęfrancuskiegoksiędzawydanąporazpierwszydrukiemwLondynie
w1781r.pt.DugouvernementetdesloixdelaPologne(OrządzieioprawachPolski),którąniewąt-
pliwieznał,aktórejwątkiprzewijałysiętakżewDelalégislationouprincipesdeslois.Niemożna
teżwykluczyć,żeSkrzetuskiznałinnewersjepracymably’ego,którychdogłębnejanalizydokonywał
wielokrotnieJ.MICHAlSKI:Sarmackirepublikanizm…,s.5in.;por.teżA.SYLWESTRZAK:G.B.Mably
doradcąPolaków.nStudiaFilozoficzne”1972,nr7-8,s.98in.;m.BlASZKE:Mably.Międzyutopią
areformą.Wrocław1985,s.174-211;A.GRZEśKOWIAK-KRWAWICZ:PrzekładypismMably’egowPolsce
stanisławowskiej…,s.231in.
104Oprawodawstwie…,s.1-2(WstępautorstwaW.Skrzetuskiego).
