Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9.Uściśleniasemantyczne:realizm,naturalizm,weryzm,aleteizm,pulchryzm
35
Wtychsamychmniejwięcejlatachpodobnejzmianyterminologicznejdokonał
JulesAntoineCastagnary.WSalonde1863,wyróżniłtrzyszkoływewspółczesnym
malarstwiefrancuskim:écoleclassique,écoleromantiqueiécolenaturaliste,przyznając
prymatnrewolucyjnejszkolenaturalistycznej”(Castagnary1892,100,139).AwSalon
de1868wyznał,żesłowonaturalismewoliodsłowaréalismeisparafrazowałmyślBür-
gerazSalonde1861,pisząc,iższtukazawszesięodradzaładziękipowrotowidonatu-
ralizmu,azamierała,kiedyodnaturalizmuodchodziła.Zapierwszegomalarzarene-
sansowego,którytakiegoodrodzeniadokonał,uznałCastagnaryzaVasarim,którego
zresztąniewskazał,Cimabuego(Castagnary1892,289-290).
Takżewowymmniejwięcejczasietakiejsamejzmianyterminologicznejdokonał
EmilZola.WMonSalonz1866rokudorealistówzaliczałjeszczeCourbeta,Mille-
taiMoneta.Jegodyrektywannajpierwprawda!”zdajesięidentycznazpodstawową
dyrektywąCourbeta,Bürgera,Champfleury)ego,Buchona,Castagnary)ego,aleroz-
działorealistachkończysiępowtórzonąznProudhonetCourbet”formułą:ndzieło
sztukitofragmentrzeczywistościwidzianyprzeztemperament”53,comodyfikuje
izarazemkomplikujeestetykęaleteicznąprzezdodaniedoniejkomponentuekspre-
sjonistycznegoWMonSalonde1868nazwałManetannaturalistą”(Zola1868a,3),
awartykulenLeromanexpérimental”z1879rokutytułowepojęciepowieścieks-
perymentalnejutożsamiłzpojęciemromannaturaliste(Zola1879,8)54.Natomiast
wartykulenLenaturalismeauSalon-1880”słowanaturalismeużyłjużwtakim
samymznaczeniu,jakiewcześniejnadawałsłowurealisme,aleozakresieposzerzonym
okolejnychimpresjonistów,którychująłjakowspółczesnychnaturalistów:Moneta,
Renoira,PissarraiDegasa.Potemterminunnaturalizm”używałjakonajogólniejszej
nazwynaokreśleniemalarstwadążącegodoprawdynatury,alezarazemwyrażającego
temperamentartysty55.Tradycjatazakorzenionajestwestetycerenesansowej,która
zrewitalizowałagreckąideęmimesisjakoimitationaturae.
Historiaużyciaterminównnaturalizm”irealizm”wźródłowym,francuskimdys-
kursieestetycznymnieprzesądzaoczywiście,jakąkonwencjęnależałobystosować
wewspółczesnejmyśliosztuce,chociażgdybysiętrzymaćhistoriitegodyskursu,nale-
żałobyterminowinnaturalizm”przyznaćznaczenienajszersze,tymbardziejżewnaszej
estetycejeszczeprzedZolą,CastagnarymiBürgeremterminunnaturaliści”użyłJózef
Kremerjakonazwyogólnejnaokreśleniemalarzywiernienaśladującychrzeczywi-
stośćrealną56.Wnaszychczasachutrwalilitypologicznerozumienietegoterminu
WładysławTatarkiewicz(Tatarkiewicz1976,347),apotemKrystynaWilkoszewska,
któraterminnnaturalizm”przyjmujewznaczeniutypologicznym,aterminnrealizm”
53nUneoevred)artestuncoindelacréationvuàtraversuntempérament”(Zola1866,52,56).
54WartykulenLeromanexpérimental”z1879zawarłpoglądpodobnyiniemniejnaiwny,niżBür-
gerwSalonde1864,żewpowieścimożnainależystosowaćtakiesameeksperymentalnemetody,jakie
sąstosowanewfizjologiiprzezClaudeBernarda(Zola1879,4).
55Pomijamtuówdrugi,ekspresjonistycznykomponentZolipojęcianaturalizmu,sprawiającykłopot
teoretycznysamemujejautorowi(wracamdotejsprawywrozdzialeII).
56
JózefKremerjużw1849donszkołynaturalistów”zliczyłRibeyrę,RosęiCaravaggia(J.Kremer
1961,131).
