Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wprowadzenie
(wsensiepsychologicznym-postaw,odczućetc.)inakłanianiedozamierzonych
działań,np.artystówdotworzeniaprojektowanegotypudzieł.RzeczywistysensWit-
kiewiczowskiegozdanianPrawdajestistotąsztuki”,jestnietylkowartościujący,ale
takżeimperatywny:nakłaniaadresatówdoocenianiadziełsztukizuwaginaprawdę
artystyczną,traktowanąjakonadrzędnegokryterium,oraznakłaniaartystówdotwo-
rzeniatakichdzieł,którecechujeprawdaartystyczna27.
Szczególnąpostaciąperswazjijestposługiwaniesięterminamiwartościującymi,
którenicniemówiąoprzedmiocieodniesienia,awyrażajątylkonormatywną(zaś
wsensiepsychologicznymemocjonalno-oceniającą)postawęnadawcy,np.nzachwy-
cające”,npyszne”,nwspaniałe”,ngenialne”,nwstrętne”,npotworne”,npiękne”,nbrzyd-
kie”itd28.Gdyautortakichwypowiedzijestautorytetem,towpewnychsytuacjach
mogąonemiećznaczenieimperatywne,anawetapodyktycznieimperatywne.
Rozumowanie,któregocelemjestprzekonanieoponentaillubpubliczności,
nazwałemnperswazją”,zgodniezpowszechnymuzusem(Korolko1990,30).Perswa-
zję,wktórejprzesłankipozostająwmerytorycznym,treściowymzwiązkuznorma-
tywnąkonkluzją,nazywamnargumentacją”,natomiasttakąperswazję,wktórejnie
zachodzimerytorycznyzwiązekmiędzyprzesłankamianormatywnąkonkluzją,ale
sązachowanepozorytakiegozwiązku,acowięcej,któranastawionajestnapokonanie
przeciwnikaperfasetnefas,jaktoujmujeSchopenhauer,awięcwszelkimisposobami,
nawettakimi,którenaruszajązasadyrzetelnościiszacunkudlaoponenta,nazywam
zaSchopenhaueremnerystyką”29.Szczególnymtypemerystykijestośmieszanie,szka-
lowaniealbopodważanierozumu,rzetelności,uczciwości,kompetencjietc.przeciw-
nika;metodytakieSchopenhauerwswojejrozprawceoerystyceokreśliłjakoargu-
mentaadpersonam(Schopenhauer1830b,1).
Werystycerzeczywistymadresatemdyskursuniejestoponent,aleświadkowie
sporu,aktualnilubpotencjalni;wprzypadkudyskursówpisanychsąnimiichczy-
telnicy.Whistoriipolskiejestetykinajwiększąobfitośćiróżnorodnośćmetodper-
swazyjnych,wtymierystycznych,znaleźćmożnawrzeczonymdługotrwałymsporze
międzyStanisławemWitkiewiczemiHenrykiemStruvem,aleiinnesporyWitkie-
wiczasąkopalniąmetodperswazyjnych.Sporytewartebyłybyosobnegopodtym
względemopracowania,jednakniemetodyichprowadzenia,leczichzawartośćmery-
torycznajestmoimprzedmiotemzainteresowania.Skupiamsięwniniejszejpracy
natwierdzeniachiargumentachexpliciteiimplicite,zaśpraktykierystyczneprzywołu-
jętylkosporadycznie,gdysąsposobemwerbalizacjikonstatywówiperformatywów30.
27Notabene,zbadanieskutecznościWitkiewiczowskichimperatywówbyłobyinteresujące,choćnie-
łatwezpowodufragmentarycznościświadectw.
28
Wmetaetyceemotywistycznejtakiesłowasąnazywanenemocjonalnieaktywnymi”(A.Ross
1975,168).Byuniknąćkłopotliwegometodologiczniepsychologizmu,możnajeokreślićjakonaksjolo-
gicznieaktywne”.
29SchopenhauerwymienniezterminemEristikużywaterminueristischeDialektik-ndialektykaery-
styczna”(Schopenhauer1830a,1).
30
GwoliilustracjiprzywołamjednakkilkachwytówerystycznychzastosowanychprzezWitkie-
wiczawnMalarstwieikrytyceunas”.Naprzykład:cytatfragmentutekstuStruvegoosymbolicelinii
