Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wprowadzenie
Matejkouważanybyłzamalarzawybitnego.Przykładtenpokazuje,żeregułypragma-
tycznemogąniemiećcharakteruogólnojęzykowego,leczmogąfunkcjonowaćwyłącz-
niewjakichś,niewielkichnawetgrupachkulturowych.
Podstawąlogicznąkoncepcjinależącychdoestetykinormatywnejsąprzekona-
niawyrażanewformiekonstatacjiiperformatywówwartościujących,awięcocen,
czyliwartościowań,lubperformatywówimperatywnych,czyliimperatywów,zwanych
teżwnaszejliteraturzezaTadeuszemKotarbińskimnrozkaźnikami”(Kotarbiński
1975,486).Gdybydyskursynormatywnebudowanebyłytylkoznormatywnychper-
formatywóweksplicytnych,toichsiłaperswazyjnabyłabyniewielka.Toteż,jeślicel
takichdyskursówjestewokatywny,todlazwiększeniaichsiłyperswazyjnejbudowane
sąone,przynajmniejczęściowo,ztakichkonstatacjieksplicytnych,którychsenswła-
ściwy-normatywny-jestimplicytny.
Osobliwościądyskursówtegotypujestichpozornannielogiczność”,bowiem,
mimoiż,jaktoodkryłjużDavidHumewATreatiseofHumanNature,zdanianorma-
tywneniewynikajądedukcyjniezezdańdeskryptywnych23,czyli-używającprzyję-
tejtuterminologii-eksplicytnezdaniaperformatywneniewynikajązeksplicytnych
zdańkonstatywnych,todyskursyprowadzonesączęstowtakisposób,jakbyzwiązek
dedukcyjnymiędzynimizachodził.Dlaprzykładu:wtekstachWitkiewiczaspotyka-
mytakierozumowanie:ponieważistotąmalarstwajestprawda,todanyobrazjestmało
wartościowy,gdyżjestniedostatecznieprawdziwy24.Rozumowanietowsensiefor-
malnologicznym,awięcnapoziomiezdańeksplicytnychwprzyjętymturozumieniu,
jestniededukcyjne,ponieważjednazprzesłanekmaformęzdaniadeskryptywnego,
awniosekmaformęzdaniaoceniającego.Jednakżenapoziomieznaczeńimplicytnych
wynikaniededukcyjnezachodzi,ponieważsensemfaktycznymzdanianistotąmalar-
stwajestprawda”(niezależnieodtego,czyiewentualnie,jakametafizycznawiarasię
znimwiąże)jestjegonormatywneznaczenieimplicytne,iżdziełomalarskiejesttym
wartościowsze,imjestprawdziwsze25.Bywawięctak,żewbrewtemu,cosądziliemo-
tywiści,przesłankideskryptywnesąnietylkoracjamipsychologiczniewspierającymi
wnioskinormatywne,czylisąnietylkondobrymiracjami”(goodreasons)rozumowa-
nianiededukcyjnego(Fritzhand1975,410-411),alenapoziomiefaktycznychzna-
czeń,rozumianychzgodniezregułamipragmatycznymi,sąprzesłankamirozumowań
dedukcyjnych26.Ichrekonstrukcjalogicznaujawnia,żejużwpunkciewyjścia,anie
23Humepisał:nIamsurpriz)dtofind,thatinsteadoftheusualcopulationofpropositions,is,andis
not,Imeetwithnopropositionthatisnotconnectedwithanought,oranoughtnot.[ł]areasonshould
begiven,forwhatseemsaltogetherinconceivable,howthisnewrelatioincanbeadeductionfromothers,
whichareentirelydiferentfromit”(Hume1740,469).
24MyślWitkiewiczaująłemwparafrazie;woryginalewywódzajmujedwiestrony(Witkiewicz1971,
508-509).Wrócędotejsprawywnastępnymrozdziale.
25TakjestwedleWitkiewiczaprzypewnym,przyjętymprzezeńrozumieniukategoriiprawdywdzie-
lemalarskim,któretunaraziepomijam,bysprawyniepotrzebnieniekomplikować;omawiamtowroz-
dzialeIIItegotekstu.
26Iżbyzachodziładedukcja,wprzesłankachmusząwystępowaćzdaniategosamegotypu,cowkon-
kluzji(Srzednicki1982,13;Reichenbach1975,89).
