Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Typyzdańalogikadyskursówperswazyjnych
21
dopierowewnioskachrozumowań,przyjętezostałyprzekonanianormatywne.Inny-
misłowy-generalizując-żepodstawaestetykinormatywnejjestnormatywna,anie,
żejejnormatywnośćjestkonsekwencjąprzyjętychprzekonańdeskryptywnych.Rzecz
jasnamożebyćitak,żeprzesłankideskryptywneniemająimplicytnegosensunorma-
tywnegoiwówczaswynikaniededukcyjneniezachodzi,aprzesłankisątylkoracjami
wspierającymidlaperformatywównormatywnych.Dalszaczęśćniniejszejpracyprzy-
niesieegzemplifikacjeobuwariantówrozumowańperswazyjnych.
Rozumowanie,wktórymużytesąprzesłankieksplicytniedeskryptywne,aleposia-
dająceimplicytnysensnormatywny,mająwiększąsiłęperswazyjną,niżrozumowania
eksplicytnienormatywneorzeczywistymekwiwalentnymznaczeniu.Iżbypozostać
przynaszymprzykładzie:zdanienPrawdajestistotąsztuki”sugerujeczytelnikowi,
żejestonoopisemrzeczywistościobiektywnej,gdyżjeststrukturalniepodobnedo
zdańnaukempirycznych,ajegoautorustawiasięwpozycjibadacza,odkrywające-
gotajnikinatury,podobnegodo,dajmynato,Newtona.Natomiastodpowiadające
muznaczeniowointrospekcyjnezdanianormatywnetypu:nWmoimprzekonaniu,
imdziełojestprawdziwsze,tymjestwartościowsze”oraznWmoimprzekonaniudzieła
sztukipowinnybyćtworzonetak,byzawierałyprawdę”,wyrażajątylkoewidentnie
arbitralnygusttego,ktojewygłasza.Nicprzetodziwnego,żedyskursyperswazyjne
częstobyły(isąnadal)werbalizowane,przynajmniejczęściowo,przyużyciuzdań
deskryptywnych,czylikonstatacjieksplicytnychonormatywnymsensieimplicytnym.
Odmiennyodpowyższegojestprzypadekimperatywów.Sąsytuacjekulturo-
we,wktórychimperatywyeksplicytneniewymagająuzasadniania,np.rozkazdo-
wódcynafroncieskierowanydopodwładnego,czy(niekiedy)poleceniesłużbowe
szefawstosunkudopodwładnego.Gdyjednakniezachodzitegotypuwymuszające
posłuszeństwouzależnienie,imperatywyeksplicytnesąnieskuteczne,jakożesąwyra-
zemprzemocy,przetosąonekamuflowanewperformatywachimplicytnych.Sytuacją
najbardziejsprzyjającąskutecznemudziałaniutakichukrytychimperatywów,szczegól-
niedotyczącychsposobuwartościowaniaitworzeniadziełsztuki,jestzajmowanieprzez
nadawcępozycjiautorytetunormatywnego.Wysokiespołeczneuznaniedlajakiejśinsty-
tucjiiwysokawtejinstytucjipozycjanadawcy,ułatwiająpełnieniewoczachodbiorców
rolitakiegoautorytetu.Alewhistoriikultury,wszczególnościwhistoriiestetyki,po-
zycjęautorytetówzdobywaliteżautorzyniezajmującyżadnejpozycjiinstytucjonalnej.
NapoczątkusporuHenrykaStruvegoiStanisławaWitkiewicza,pierwszyznichbyłspo-
łecznieuznanymautorytetemwdziedziniesztuki,adrugibyłpoczątkującymmalarzem,
znanymtylkowąskiejgrupieartystów.Ajednakpokilkulatachtrwaniasporupozycję
największegoautorytetuwdziedzinieestetykimalarstwazyskałWitkiewicz,aStruve
bezpowrotnietępozycjęutracił.Żadenznichnienapisałdoswoichczytelnikówexpres-
sisverbis:noceniajciesztukętakjakja,bojajestemnajwyższymautorytetemwdzie-
dziniesztuki”,alekażdyznichustawiałsięwspołecznejrolinajwyższegoautorytetu
wtejdziedzinie,przetotakieprzekonaniekomunikowałimplicite,aprzeztokonstata-
cjeiperformatywyobuoponentówmiałysens-także-implicytnychimperatywów.
Celemstosowaniaimperatywów,zarównoeksplicytnych,jakiimplicytnych,
jestewokacja,czyliwzbudzeniewodbiorcachzamierzonychreakcjinormatywnych
