Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjastrukturyspołeczno-ekonomicznej...
ludnośćukraińska,zwiększymilubmniejszymipol-
skimi%wyspami%narodowościowymi.Równieżna
ŚląskuCieszyńskim,obokzdecydowaniepolskiej
wschodniejicentralnejjegoczęści(zpewnym,niekie-
dydośćznacznymodsetkiemludnościniemieckiej),
wpołudniowo-zachodnimrejonieprzeważała,ito
znacznie,ludnośćczeska.
Galicjabyłakrajemzdecydowanierolniczym.
Wjejstosunkachagrarnychdominowałatzw.własność
tabularna,tj.dobraziemskiewpisanejeszczew1780
rokudo%tabulikrajowej%.Byłatowłasnośćfolwarcz-
na,obejmującawpoczątkachomawianegookresu(lata
1852-1866)blisko43%powierzchniuprawowejoraz
Ryc.29.ChłopzBronowic,mal.AleksanderGierymski,około
1895roku(MuzeumNarodowewKrakowie).
90,45%powierzchnilasów.Areałównależałniemal
wpołowie(w1889roku)do161wielkichwłaścicieli
ziemskich,mimożewielkawłasnośćutraciławlatach
1857-1888narzeczgospodarkichłopskiejokoło4%
swejpowierzchni.
Jednakżewłasnośćchłopskanadalcierpiaładotkli-
wiezpowoduniedostatkówziemi.Karłowatychgos-
podarstwchłopskich,posiadającychmniejniż2morgi
(mórgdolnoaustriacki-0,57ha),byłow1859rokuaż
ponad27%,małorolnych,liczących2-10morgów-
ponad41%.Dodaćnależy,żewokresiepouwłasz-
czeniuchłopiposiadaliwprawdzieok.70%ziemi
ornej,aletylkook.9,5%lasów.
Nawsigalicyjskiejzachowałysięponadtoliczne
przeżytkifeudalne,częstohamującepostępekonomicznywrolnictwie,m.in.utrzymano
przywileje
wmocyprawopropinacji,którezachowywałomonopolwłaścicielifolwarkównaposia-
feudalne
właścicieli
daniewewsigorzelniibrowarów,atakżenawyłącznośćsprzedażywódkiorazpiwa
folwarków
wszynkachikarczmach.
Pozostałytakżeniektóreinneformywyzyskuwsiprzezdwór,stosowanedrogą
pośrednią,poprzezaparatadministracyjny,państwowyiautonomiczny.Chłopi(podobnie
jakipozostałewarstwyspołeczne)płaciliziemiaństwuztytułuuwłaszczeniazwiększonymi
podatkami.Wlatachpóźniejszychstaranosiętakżeprzerzucićznacznączęśćopodat-
kowaniagruntowegozwielkiejwłasnościziemskiejnamałegospodarstwachłopskie.
Wtymceluzalecanokomisjomkatastrupodatkowego,działającymwlatach70.,zaliczać
gruntydworskiedoniższych,rzekomomniejwydajnychklas,obciążonychniższymwy-
miarempodatku,niżgruntychłopskie.
Osobliwością,nieistniejącąwinnychprowincjachaustriackichpozaBukowiną,było
tworzenie
-ażdolat90.ubiegłegowieku-wydzieleniefolwarkówzgminywodrębnejednostki
tzw.obszarów
dworskich
administracyjne,tzw.obszarydworskie,zwolnioneodpłaceniapodatkówgminnychoraz
świadczeńnarzeczszkolnictwapodstawowegoibudowydróg.
Wśródinnychprzywilejówfeudalnychszlachtygalicyjskiejnależytakżewymienić
prawołowieckie,zapewniającedworommonopolnapolowanieiposiadaniebroni,arówno-
cześniepozbawiającechłopówkorzyściłowieckichiuniemożliwiająceimobronęwłas-
nychpólprzeddzikązwierzyną,pustoszącąuprawy.
39
