Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjastrukturyspołeczno-ekonomicznej...
Stosunkispołeczno-narodowe
Cechąspecyficznąziempolskichzaborupruskiegobyło,wpewnymprzynajmniej
stopniu,pokrywaniesięukładusiłspołecznychzestrukturąnarodowościową.Wśródwiel-
kiejburżuazjifinansowejprawiezupełniebrakowałoPolaków;wprawdziewPoznańskiem
zależności
burżuazjapolskawzrastałaliczebnie,aleskupiaławswychrękachzaledwie1/8kapitałów
turąspołeczną
międzystruk-
wmiejscowymprzemyśle,reprezentowanagłównieprzezdrobnychkupcówirzemieśl-
astrukturąna-
ników,wolnezawodyiduchowieństwo.Grupynauczycieliiurzędnikówmalałyliczebnie
rodowościową
naskutekgermanizacyjnejpolitykiwładzpruskichorazusuwaniaPolakówzeszkół
iurzędów.
WPoznańskieminaPomorzudrobnomieszczaństwopolskietoczyłotrudnąwalkę
konkurencyjnązelementemniemieckim,cołączyłosięzwalkązuciskiemnarodowym.
Polskadrobnaburżuazjaiinteligencjazagłównyśrodekwwalcezgermanizacjąuznawała
utrwalaniesolidaryzmunarodowegoorazpodnoszenieoświatyzawodowejizakładanie
różnegorodzajuorganizacjizawodowych,czygospodarczych.Ichtworzenieinicjowali
przedewszystkimprzedstawicieleinteligencji,atakżeniektórzyliberalniziemianie.
Wśladzarozwojemprzemysłurosłaliczebnieklasarobotnicza.Naterenachoprze-
wzrostliczebny
wadzeludnościpolskiejznajdowałosiępodkoniecXIXwiekuokołopółmilionarobot-
czejijejwew-
klasyrobotni-
nikówprzemysłowych,zczegoponad131tys.wPoznańskiem,117tys.naPomorzu
nętrzneróżni-
Gdańskimiblisko250tys.naGórnymŚląsku.Wrazzrodzinamiśrodowiskorobotnicze
cowaniesię
liczyłowówczasblisko1,4mlnosób.
Największymźródłemrekrutacjiklasyrobotniczejbyławieś,gdziereformyagrarne
częstozmuszałychłopówdoopuszczeniaswychmiejsczamieszkaniaiwędrówkidomiast
wposzukiwaniupracy.Wpewnejmierzeproletariatśląskiskładałsiętakżezdawnych
rzemieślnikóworazprzybyszówzGalicjiiKrólestwa.Zbiegiemczasuprzekształcałsię
wcorazbardziejzwartągrupę-powstawałaklasarobotnicza%zdziadapradziada%,która
ulegałapewnemuzróżnicowaniuwewnętrznemu.Wjejobrębietworzyłasięgrupa
stosunkowouprzywilejo-
wana,składającasięznad-
zorcówirobotnikówkwali-
fikowanychorazrzemieśl-
ników,lepiejpłatnychod
robotnikówniewykwalifi-
kowanych.Lepszeposady
obsadzanebyłyczęstoprzez
Niemców,którzyzajmowali
stanowiskamajstrów,szty-
garówitp.,natomiastwśród
masyrobotniczejzdecydo-
wanąwiększośćstanowili
Polacy.
Warunkipracybyłybar-
dzotrudne.Ponad97%ro-
Ryc.27.ZamekcesarskiwPoznaniu,ukończonyw1909roku.Programideowywnętrz(układ
botnikówpracowałopo12
pomieszczeń,wystrój)neoromańskiejbudowlisugerowałwielkośćpaństwaniemieckiegoijego
godzin,8godzinzaśzaled-
dziejów.Naprzeciwzamku,wpodobnymstylu,wzniesionogmachniemieckiegoZiemstwa
wieniecoponad2%.Dopie-
Kredytowego(TowarzystwoKredytowedlaProwincjiPoznańskiej),którestanowiłoskuteczną
konkurencjędlapodobnejinstytucjipolskiej,rozwiązanejdefinitywniew1878roku(pocztówka
rowlatach90.czaspracy
zroku1913,MuzeumNarodowewPoznaniu).
37
