Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Wydajesie,żenaszecodziennedoświadczenieniezbicieświadczyotym,iżczaspły-
nie.Chybatrudnobyłobyznaleźćcokolwiekinnego,cowywierałobyrówniewielki
wpływnanaszeżycie:upływczasuumożliwianamrozwójfizycznyipsychiczny,
zdobywaniewiedzyoświecieisprawianie,abyświat,wktórymżyjemy,byłbardziej
przyjaznydlanas.Żyjemy,pamiętającoprzeszłości,którątraktujemyjakoustaloną
izamkniętą,podążająckuprzyszłości,którątraktujemyjakootwartą;przeszłerzeczy
możemytylkowspominać,czasemzżaleminostalgią,aczasemzuczuciemulgi,
przyszłościzaśniemożemypamiętać,tylkojejoczekujemy-niekiedyznadzieją,
niekiedyzobawami.Rzeczywokółnas,podobniejakmysami,nieustanniesięzmie-
niają.ŻyjącynaprzełomieVIiVw.p.n.e.Heraklit-przenikliwyobserwatortejpo-
wszechnejzmiennościrzeczy-ujmowałpłynącyczaswświetnejmetaforzepłynącej
rzeki,jednakwspółcześniebardziejadekwatnawydajesięmetaforaamerykańskiego
filozofaGeorge’aSantayany,mówiącaoteraźniejszościprzesuwającejsięnniczym
ogieńwzdłużlontu,którymjestczas”.
Ajednaktozpozoruoczywistezjawisko-upływczasu-jestprzedmiotempo-
lemik,itotrwającychjużodstarożytności.Niektórzyfilozofowiejużdośćdawno
temuzaczęliwątpićwrealnośćtegoprocesu,aspóroto,czyupływczasujestczymś
więcejniżtylkonaszymsubiektywnymzłudzeniem,sięgaczasówwspomnianego
jużHeraklitaiżyjącegomniejwięcejpokoleniepóźniejParmenidesa.DlaHerakli-
tazasadnicząwłasnościąprzyrodyjestpowszechnazmienność.Wszystkierzeczy
zmieniająsięinicnietrwawiecznie.Wszystkierzeczysąwruchu,niemanicsta-
łego;rzeczy,podobniejakmysami,nietylesą,ilestająsię,wtensposóbistniejąc
iprzestającistniećzarazem:
Niemożnawstąpićdwarazywtęsamąrzekę,gdyż(swąwodę)rozpraszaiznówskupia,przy-
chodziiodchodzi-ciągleprzepływainna.
Wtesamefalewstępujemyiniewstępujemy,jesteśmysobąiniejesteśmy.
Słońcejestnowecodnia1.
Krótkie,metaforycznesentencjeHeraklitaujawniajątrudnemetafizyczneprob-
lemy,zktórymizmagaćsiębędąmusiałynastępnepokoleniafilozofów-sąone
równieżprzedmiotemanalizywtejpracy.Teproblemytozagadnieniezmianyitoż-
1Heinrich(1925,s.35-37).Słynnaprzypisywanamusentencja:nWszystkopłynie”,choćświetnie
oddajeprzekonaniaHeraklitaopowszechnejzmiennościrzeczy,prawdopodobniejesttylkoapokryfem.
