Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Naczympolegaupływczasu?
Problem,naczympolegaupływczasu,jest-jakpokazujehistorianaszychzmagań
ztymzagadnieniem-jednymznajtrudniejszychdowyjaśnieniaproblemówmetafi-
zycznych.Trudnościzjegowyjaśnieniembyłyjednymzpowodównegowaniaupły-
wuczasu.Jakjednakbędęchciałpokazaćwdrugiejczęścitegorozdziału,tegotypu
podejścieproblemubynajmniejnierozwiązuje,ponieważktoś,ktonegujeistnienie
upływuczasu,utrzymując,żejesttotylkonaszesubiektywnezłudzenie,zobowią-
zanyjestwyjaśnićnam,wjakisposóbpowstajenasze(subiektywne)przekonanie
ojegoistnieniu,atowydajesięjeszczetrudniejszeniżwyjaśnienie,naczymmiałby
polegaćsam(obiektywny)upływczasu.Natrudnośćtęzwracałuwagęjużdawno
HermannLotze,kiedypisał,iżnmusimyprzyjąćalboStawaniesięlubteżwyjaśnić
powstanieiluzorycznegozjawiskaStawaniasię”7,orazcytującygozaprobatąWhi-
trow,którypoprzywołaniuLotzegododajezaraz:natobezukrytegoodwoływania
siędoStawaniasięjestniemożliwe”.Rozpocząćjednakchciałbymodomówienia
obiektywistycznychkoncepcjiupływuczasuiodpewnejpróbyrozwinięciatych,
któreuważamzanajbardziejobiecujące.
1.1.Obiektywistycznekoncepcjeupływuczasu
1.1.1.Upływczasujakoaktualizacjapotencji
Pierwszazkoncepcji,którechciałbymomówić,rozwijajednąznaszychpodstawo-
wychintuicjizwiązanychzupływemczasu,mówiącychnam,iżupływczasuumożli-
wiarealizacjęistniejącychwrzeczachpotencji;przyszłośćtraktujemybowiem-tak
jaktorobiłArystoteles-jakodomenęotwartychmożliwości,zktórychwmiarę
upływuczasuniektóretylkoaktualizująsię,przechodzączestanumożliwościwrze-
czywistość8.Arystotelesuważałwzwiązkuztym,żewypowiedzioprzyszłości,takie
jakjegosłynnezdanieoodbyciusięjutrzejszejbitwymorskiej,niemająjeszczewar-
7Lotze(1887,s.105)-cytujęzaWhitrowem(1961,s.311).
8Obszerneanalizytegoproblemuzodniesieniemdosporuoobiektywnośćupływuczasuprzedsta-
wiaEilsten(1994).
