Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Upływczasuiontologia
1.1.4.AbsolutnestawaniesięBroada
Zpowyższychrozważańwynikazatem,żeupływczasuniejestrucheminiejest
zmianąjakościową,aczymwobectegojest?Pozostaje,wedługBroada,trzeciamoż-
liwość-absolutnestawaniesię.Jesttoniezrelatywizowanedożadnegomomentu
czasustawaniesięmomentalnychzdarzeńteraźniejszymi,ichwchodzeniewistnie-
niepoto,abyprzeminąć(comingtopass)lub,poprostu,zachodzenie:
(...)taknaprawdę,wścisłymsensieterminunteraźniejszy”tylkoomomentalnychzdarzeniach
możnawwiążącysposóbpowiedzieć,żenstająsięteraźniejsze”.Żebynstaćsięteraźniejszy-
mi”,trzebarzeczywiściepoprostunstaćsię”wpewnymabsolutnymsensie,tojestnwejść
wistnienie”(cometopass)wbiblijnejfrazeologii,lub,mówiącprościejnzajść”.Zdania,takie
jaknTawodastajesięgorąca”lubnTenhałasstajesięgłośniejszy”,odnotowująfaktzmianyja-
kościowej.Zdania,takiejaknTozdarzeniestajesięteraźniejsze”,odnotowująfaktabsolutnego
stawaniasię.(...)Niesądzę,żebytakprosteifundamentalnepojęciejakabsolutnestawaniesię
mogłobyćanalizowaneijestemcałkiempewny,żeniemożebyćonoanalizowaneprzypomo-
cypewnegonieczasowegołącznika(copula)ijakiegośczasowegopredykatu17.
AnalizaBroadapokazujenamcośbardzoważnegonatematupływuczasu.Autor
każenamutożsamiaćupływczasuzestawaniemsię,alboteżzwchodzeniemwist-
nienie.Takrozumianyupływczasustajesięwtensposóbczymśrówniepierwotnym
inieanalizowanym,jaksamopojęcieistnienia,zktórymBroadzdajesięgoutoż-
samiać.Jestrzecząoczywistą,żeniemożnadefiniowaćwszystkichpojęć,których
używamy,ipewneznichnależyuznaćzapierwotne,apojęcieistnieniawydajesię
szczególnienatomianozasługiwać.Rozumowanietowytrącawtensposób,jaksię
zdaje,brońzrękikrytykomtejkoncepcji,którzymoglibyzałożenieopierwotności
inieanalizowalnościabsolutnegostawaniasiępotraktowaćjakowygodnyunik,który
miałbyzwalniaćzwolennikówtakiejkoncepcjizobowiązkuwyjaśnienia,czymjest
owoabsolutnestawaniesię.Trafiaonorównieżbardzodobrzewnaszeintuicje,czym
jestupływczasu(oczywiście,jeżelitylkoktośniekwestionujejegozachodzenia),nie
wikłającnasjednocześniewrozumowaniakończącesiębłędnymkołemlubregre-
semdonieskończoności,zjakimimamydoczynieniawtedy,gdychcemyanalizować
upływczasujakopewnegorodzajuruchlubjakozmianęjakościową18.
1.1.5.Upływczasujakodynamiczneistnienierzeczy
Broadograniczałabsolutnestawaniesię(wchodzeniewistnienie)domomentalnych
zdarzeń,ponieważobawiałsię,żemówienieostawaniusięrzeczyzakładająceich
trwanie(persistence)wczasieuwikłagowjakiśsposóbwkoniecznośćuznawania
17Broad,(1938),rozdz.35.,podrozdział1.22.Por.równieżnp.Eilstein(1994,s.60-61)orazSavitt
(2001b,s.8-10).
18UpływczasujakodynamicznestawaniesięinterpretowałrównieżEddingtonwswojejpracy
(1949,rozdz.VznieprzypadkowymtytułemnBecoming”),którejpierwszewydanieukazałosięw1928r.
OciągłymstawaniusięświatapisałrównieżwcześniejBergson(1957)-por.przyp.31.
