Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Naczympolegaupływczasu?
19
istnieniaprzeszłościiprzyszłości19.Wydajesięjednak,żeniemiałturacji,iżemoż-
nazaSellarsemprzypisaćstawaniesię–wsensieichwchodzeniawistnienie-rze-
czom20;nietylkojesttopoprawnejęzykowoimetafizycznie,aleteżjaknajbardziej
zgodnezdoktrynąobiektywnegoupływuczasuiumożliwia,oczympiszęwrozdzia-
le2.,bardzodobrewyjaśnienie,czymjestzmiana.
Zdarzeniabędą,zgodnieztąkoncepcją,polegałynanabywaniu,traceniulub
ewentualniezmianiewłasnościprzezrzeczy,samezaśrzeczynieistniejąstatycznie
ibeztensowowkażdejchwiliczasu,wktórejsąobecne;wprostprzeciwnie-ich
sposóbistnieniajestdynamiczny,przezcorozumiemto-mówiącniecometaforycz-
nie-żenprzenoszą”onewsposóbnciągły”inpłynny”swojąobecnośćwkolejne
momentyczasu,konstytuującjetymsamymizachowującprzytymswojątożsamość
orazbędącwcałościobecnewkażdejtakiejchwiliczasu(czyliendurując).Taki
sposóbistnieniabędęokreślał,jakjużnapisałemwewstępie,mianemdynamiczne-
goistnienia.Metaforyczneokreślenia,którychużywałempowyżej,niepojawiłysię
wmojejcharakterystycenaszegodynamicznegosposobuistnieniaprzezprzypadek.
JakzauważyłjużBergson,naszaparatpoznawczyinaszjęzykniesąprzystosowane
douchwytywaniadynamicznejnaturyrzeczywistości;możnatuprzypomnieć,żedla
Bergsonawszechświatniejestgotowy,lecztworzysiębezprzerwy21.Umysłludz-
ki,wedługniego,niejestwstanieuchwycićdynamicznegostawaniasięiciągłej
zmiennościrzeczywistości;zamiasttegousiłujejązamknąćwszeregustatycznych
obrazów-jakbyfotografiitegorzeczywistego,twórczegoruchu.
Mimotychtrudnościzuchwyceniem,czymjestdynamiczneistnienie,spróbuję
niecodokładniejjescharakteryzować.Popierwsze,należytuprzypomnieć,żeto
dynamiczneistnienierzeczywświecie,wktórymżyjemy,iistnienienassamych,
odbieramyjakoupływczasuiwłaśniedojegowyjaśnieniazostaławprowadzonata
idea.Upływczasu,takjakgoodbieramy,jestukierunkowanyodteraźniejszościku
przyszłościitakiesamoukierunkowanienależyprzypisaćdynamicznemuistnieniu
rzeczyiświata.Podrugie,charakteryzującdynamicznestawaniesię,pisałemmetafo-
rycznieonprzenoszeniu”przezrzeczywsposóbnciągły”inpłynny”swojejobecno-
ściwkolejnemomentyczasu,konstytuującjetymsamym.Nienależytegorozumieć
jakostwierdzeniaistnieniapewnegogotowegokontinuumczasowegozmomentami
czasowymioczekującyminaichwypełnieniezdarzeniami;porządekontologiczny
jestdokładnieodwrotny-czasjestdopierotworzonyprzezdynamicznieistniejące
obiektyistajesięwtensposóbontologicznymnastępstwemdynamicznegoistnie-
niarzeczy,alboteż,ujmująctotrochęinaczej,czasowośćjestsposobemistnienia
świata.Przypomocybardziejtechnicznegojęzykafizykitensamproblemmożna
przedstawićjeszczeinaczej,mówiąc,żedynamicznieistniejąceobiektytworząswo-
19Chciałbymtuprzypomnieć,żeanalizujękoncepcjęBroadazpracy(1938).Broad(1923)uznaje
realnośćprzeszłości(orazoczywiścieteraźniejszości),oczympiszęwnastępnymrozdziale.
20Sellars(1962,s.556)uważał,żenstawaniesię”wsensienwchodzeniawistnienie”przysługuje
raczejrzeczomniżzdarzeniom:n(...)whereasboththingsandeventscanbecomeΦ,onlythingscan
becomeinthesenseofcomeintobeing”.
21Bergson(1957,s.239).
