Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.„gOśCIe”zeWSCHODU
21
NiniejszymuznajemyprawowłasnościIrlandczykówdoichwyspy
inieograniczonejkontrolinadprzyszłościąIrlandiizaniezbywalne
inadrzędne.Długahistoriauzurpacjitegoprawaprzezobcynaród
irządniestanowipodstawydoodebranianamgoinigdytakiejpod-
stawystanowićniebędzie,astaćsiętakmożetylkozasprawąunice-
stwienianaroduirlandzkiego20.
KurozczarowaniuPearse’aijegotowarzyszydopowstańcównieprzyłą-
czyłosięzbytwieluIrlandczyków.Zrywniepodległościowyzostałwkrótce
stłumiony,ajegopiętnastuprzywódcówstracono–ocalałtylkopóźniejszy
prezydentIrlandii,ÉamondeValera,ponieważposiadałamerykańskipasz-
port,aBrytyjczycyniechcieliwczasiewojnyzaogniaćstosunkówzeStanami
Zjednoczonymi.Zapamiętalijednakdobrzepostawęradykalnienastawio-
nychrepublikanów(zwolennikówcałkowitegooderwaniaIrlandiiodZjedno-
czonegoKrólestwa–w1917rokunaczelekilkalatwcześniejzałożonejpartii
nacjonalistycznejSinnFéinstanąłdeValera)ipo1918rokuniezamierzali
wobecnichstosowaćtaryfyulgowej.Zkoleibezwzględneegzekucjeprzy-
wódcówpowstaniazbulwersowałyIrlandczykówidoprowadziłydoradyka-
lizacjinastrojóworazzwiększeniapoparciadlaideirepublikańskich.
Pozakończeniupierwszejwojnyświatowej,wgrudniu1918rokuodbyły
sięwyborypowszechne.Wparlamenciebrytyjskim(Westminster)mieli
zasiadaćposłowiepartiiSinnFéin,jednakodmówilioniudziałuwobra-
dachipostanowilistworzyćwłasny,republikańskiparlament(Dáil)wDubli-
nie21.Brytyjczycyuznalitengestzawypowiedzeniewojny.Trwałaonaod
1919do1921roku–Irlandczycyokreślająjąmianemwojnyoniepodległość.
OlbrzymiąrolęodegraławniejutworzonaprzezMichaelaCollinsaformal-
niew1919roku(choćfunkcjonującajużwcześniejjakorodzajpartyzantki)
IrlandzkaArmiaRepublikańska(IRA–IrishRepublicanArmy),zbrojneramię
partiiSinnFéin.Przeciwkoniejpoczątkowonamiejscumusiałasobieradzić
policjakrólewska(RIC–RoyalIrishConstabulary;wbrewnazwiereprezen-
tującawładzębrytyjską),jednakwkrótcedopomocyściągniętoochotników,
międzyinnymispośródweteranówwojennych.Bylitosłaboprzeszkoleni
dotakichzadańimałozdyscyplinowaniBlackandTans(czarno-brunatni)–
formacja,którawsławiłasiębezprzykładnymokrucieństwemtakżewobec
ludnościcywilnej22.Walki,któretoczyłysięnapołudniuwyspy,wmniej-
20Cyt.zaN.DAVIeS:TheIsles...,s.903:„WedeclaretherightofthepeopleofIreland
totheownershipofIrelandandtotheunfeteredcontrolofIrishdestinies,tobesovereign
andindefeasible.Thelongusurpationofthatrightbyaforeignpeopleandgovernment
hasnotextinguishedtheright,norcaniteverbeextinguishedexceptbythedestruction
oftheIrishpeople”.
21Zob.N.DAVIeS:TheIsles...,s.904–905.
22Zob.R.D.EDWARDS:AnAtlasofIrishHistory.London–NewYork,Routledge,2005,s.60.
