Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Badaniapamięcizbiorowejwświecieposttradycjonalnym
wykorzystywanegodouprawomocnianiadziałańspołecznych,naprzykład
sprawowaniawładzy24.
Zwróceniesięwsferzebadańnadspołecznymikonstrukcjamidotyczący-
miprzeszłościwstronękategoriipamięcinastąpiłowlatach20.XXwiekuza
sprawąMaurice)aHalbwachsa.WpracySpołeczneramypamięci(1969[1925])
starałsiępokazać,jakżyciewspołeczeństwiewpływanato,coczłowiek
uznajezaistotnezprzeszłościtakwłasnej,indywidualnejiniepowtarzalnej
(aczasamitakżenieujawnianej),jakgrupowej(azatemzdefinicjipodzielanej
zinnymi).UżyciesłowaDpamięć”nieodnosisiętubowiemjedyniedowiedzy
oprzeszłości,lecztakżedonastawieniawobecniej.Pamięćtouświadamiane
wydarzeniazprzeszłości(jednostkowejlubgrupowej)powiązanezespołecz-
nieustanowionyminastawieniamidonich,metodamiichopisuiinterpretacji
(którejużjednakuświadamianebyćniemuszą).To,cozprzeszłościpozosta-
niewnaszychumysłach,wjakisposóbsiętamznajdzie,jakzostanieocenione
idlaczegouznamytozaistotnedlanaszejtożsamości,jestwarunkowane
uczestnictwemwżyciuspołecznym(zob.NowakJ.2011).Poprzezustano-
wienieDrampamięci”społeczeństwowpływanato,coczłowiekuświadamia
sobiezprzeszłościwłasnejigrupowej.DlategoteżterminDpamięćzbiorowa”
stałsiętakatrakcyjnydlaczęścibadaczy25,gdyżpokazywał,żetylkoniektóre
wydarzeniazprzeszłościsąuświadamiane,selekcjatadokonujesięwramach
determinowanychprzezżyciespołeczne,ato,cojestuświadamiane,mazko-
leiwpływnasposóbkształtowaniatożsamościzbiorowej.
Zczasemjednakczęśćbadaczyreprezentującychorientacjęinterakcjoni-
stycznązauważyłakoniecznośćzmianysposobupostrzeganiasamychkate-
goriiDpamięćspołeczna”czyDpamięćzbiorowa”.ZarównoHalbwachs,jak
ipóźniejsibadacze,którzyrozwijalimyślDurkheimowską,popełnili,jak
wskazujeBarbaraMisztal(2005),trzypodstawowebłędy.Popierwsze,wich
koncepcjachwidocznejestoddzieleniepamięcizbiorowejodtego,cofaktycz-
niemyśląjednostki,podrugie,rolapamięcisprowadzasiędozapewnienia
społeczeństwuspójności(atożsamośćspołecznapoprzedzapamięćspołecz-
ną),apotrzecie-zbytniokoncentrująsięnanormatywnymaspekciepa-
mięci.Takiepodejściewidocznejestnietylkowśródbadaczyodwołujących
24Wielepractegotypupokazywało,jakokreślonewizjeprzeszłościwykorzystywanesą
wdanychwarunkachspołecznych(por.np.Smith2009natematbudowanianarracjiopocho-
dzeniurodówwładcówigrupetnicznychinarodowych,Czarnowski1956ospołecznymkre-
owaniukultuświętych,Hobsbawm,Ranger2008owykorzystywaniuodwołańdoprzeszłości
ikreowaniawizjiprzeszłościjakonarzędziadziałaniawsferzepolityki).
25NiektórzysprzeciwialisięużywaniupojęciaDpamięćzbiorowa”jakoprzenoszącemu
zjawiskapsychologiiindywidualnejnapoziomgrupowy,choćtesamezarzutymożnapod-
nieśćwstosunkudotakichpojęćjakDtożsamośćzbiorowa”czyDpsychologiaspołeczna”,czyli
wszystkich,którezostałyzapożyczonezewzględunacharaktertreści,doktórychsięodnoszą,
aniecharakterprocesów,którewiążąsięzpowstawaniemtychtreści(choćwprzypadkutych
pojęć,bezwzględunato,czymówimyojednostce,czygrupie,mamydoczynieniazprocesa-
mi,naktórewpływmażyciewspołeczeństwie,leczprzebiegtychprocesówjestróżny).
