Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Badaniapamięcizbiorowejwświecieposttradycjonalnym
29
iżyciemspołecznympoświęcasięspołecznemukonstruowaniuprzeszłości,
leczwielebadańodnoszącychsiędowspółczesnegospołeczeństwapodejmuje
równieżkwestiękonstruowaniaDteraźniejszości”19(por.np.Nowotny1994;
Tarkowska1992).Pamięćihistoriasąjednymizesposobówspołecznegodo-
świadczaniaczasuprzeszłegoiteraźniejszego(jakopowiązanychzesobą),
wtymkonstruowaniawyobrażeńdotyczącychjegocharakteru20,rodzajów,
znaczeniaisposobów,wjakiemożnananiegowpływać(lubprzynajmniejna
jegoobecnośćwżyciudanejjednostkiczygrupy21).
Sposobyrozumieniaobecnościprzeszłościwbadaniachnadkulturą
możnapodzielićnanastępującegrupy:1)nadawanieprzeszłościrangiklu-
czowejwwyjaśnianiukształtudanejkultury-przeszłośćrozumianajest
jakokategoriastaleobecnaiprzenikającawszystkieaspektyżyciazbioro-
wego(takienastawienieprzyjmowalibadaczespołeczeństwniepiśmien-
nych,któretraktowanebyłyjakoDludybezhistorii”,jakospołecznościży-
jącenieustanniewprzeszłości,zanurzonewniej,wktórychprzeszłośćjest
teraźniejszościąiprzyszłościąjednocześnie22;por.Barnes,Becker1964;
LeGoff2007:196-202);2)traktowanieprzeszłościjakoszczególniewi-
docznejiznaczącejwniektórychaspektachżyciaspołecznego,naprzykład
wbadaniachmitówczytradycji23;3)traktowanieprzeszłościjakoelementu
19Istniejetakżedziedzinazwanafuturesstudies(wPolsceokreślanaczęstoDfuturologią”),
którastarasięzkoleinapodstawieanalizyprzeszłościiteraźniejszościokreślić,jakbędą
przebiegałyróżnorodneprocesyspołeczne,kulturoweczyekonomicznewprzyszłości,choć
zewzględunatrudnościwweryfikacjiwłasnychtwierdzeńniejestszerokorozpowszechnioną
aktywnościąnaukową.
20Interesującejest,jakkwestiapamięciprezentujesięwdwóchróżnychujęciachczasu-
linearnymicyklicznym.Tylkowpierwszejkoncepcjiwszystko,cowydarzyłosięwczasie,jest
niepowtarzalne,wdrugiejbowiempowracanieustanniewokreślonychodstępachczasu.Te
dwarozumieniaczasumogązresztąwystępowaćrównolegle,comaważkiekonsekwencjedla
działańwsferzepamięci(por.np.Pàttaro1988,którypokazał,żeupamiętnianiejestmożliwe
jedynieprzymyśleniuoczasiejakozjawiskulinearnym,podczasgdywprzypadkuczasucyklicz-
negowystępujezjawiskoaktualizacji,którejestjakościowoodmienneodzjawiskaupamiętnie-
nia).Inaczejrozumianajestteżpamięćwróżnychsystemachspołecznych-naprzykładwsys-
temachrodowych,wktórychwystępujekultprzodkówiwiarawichwpływnabieżącewyda-
rzenia,pamięćoznaczarealnykontaktzprzeszłością,aniejejmyśloweprzywołaniewtrakcie
rytuałówupamiętniających.Wprzypadkureligiiszamanistycznychikultuprzodkówmamydo
czynieniazfunkcjonowaniemśrodowiskapamięci,gdziekontaktzprzeszłościąnigdyniezo-
stałzerwany.Cowięcej-jestniemożliwydozerwania,gdyżpamięćniejestrelacjąjednostron-
ną,wktórejtowspółcześniodnosząsiędoprzeszłości,gdyżtakżeludziezprzeszłościmogą
Dpamiętać”owspółczesnychistaleangażowaćsięwichżycie(por.Głowacka-Grajper2013)
21Ciekawątypologięspołecznychpraktykmającychdoprowadzićdonawiązanialubze-
rwaniaprzezjednostkęlubgrupęrelacjizdanymrodzajemczasu(przeszłym,teraźniejszym
lubprzyszłym)przedstawiłfrancuskiantropologMarcAugé(2009:60-62).
22Perspektywatazaczęłajednakbyćkwestionowanajakoetnocentrycznanaprzełomie
lat80.i90.XXwieku.
23Sątobadanianietylkonadmitologiamiludówprzednowoczesnychlubniepiśmien-
nych,lecztakżenadmitologiąrodową,etnicznąinarodową.
