Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozmowaojcazsynem,czylimanifestpóźnegotowianizmu...
41
łańnieprowadzidoceluwewłaściwysposób.Oto,jakopisujeTowiański
wspomnianetendencje:
Fałszywewyzwalaniesięstałosię,możnarzec,powszechnąchorobąrodzaju
ludzkiego.Jedenwyzwaladuchawegzaltacjach,wmarzeniach,lotach,wtej
swawoli,wktórejduchczerpienieprawąrozkoszdlasiebie;drugi,wziąwszy
drogęgruntowniejszą,silisię,męczy,mozoli,abywyzwolićduchaiskiero-
waćgodosamychcelówziemskich,donauk,wynalazków,spekulacjiitp.75
Zpowyższychsłówwynika,żepostępnaukowo-technicznymożebyć
rozumianyjakowyraztendencjidouwzniośleniaduchaludzkiego,cho-
ciażmożeonzostaćskierowanynaniewłaściwetory.Towiańskitwier-
dzinawet,żepostępnaukwręczwynikazwyzwoleniaducha,żefinikt
duchemzakopanymwcielenieodznaczyłsięwnaukach,wynalazkach,
niezrobiłszczęśliwychspekulacji”.Wielezależyodtego,czyówduch
wyzwolonyskierujesięfikuniebu,kuziemi,mamonie,lubkupiekłu”.
Adlaczegokupiekłu?Bofiarcydzieławwystępkach,zbrodniachczynią
sięzwyczajniepotęgąwyzwolonegoducha”76.
Jeszczebardziejintrygującemusząsięwydaćuwagidotyczącewy-
zwalaniasięduchanadrodzeegzaltacji:
Najwyższedotądaniechrześcijańskiewyzwalanieduchaczynisięwmodli-
twieIzraela,któryodrzucającdrogęchrześcijańską,miłośćiofiaręchrze-
ścijańską,wyzwaladuchawmodlitwiesamąegzaltacją,samymlotemwy-
silonymipotejdrodzeniechrześcijańskiej,potęgąswojąizraelskądosięga
tronusamegoPanaZastępów77.
Niedasięukryć,żeopiniaTowiańskiegodotyczącaegzaltacjiwystę-
pującejuŻydówbyłazdecydowanieniepochlebna.Duchtejwypowiedzi
znacznieodbiegaodtego,cozostałonapisanewWielkimperiodzieoraz
wkrótkimfragmenciedrugiejwersjiBiesiady.Wewspomnianychdzie-
łachmożnaznaleźćpełnąsympatiidoŻydówkoncepcjętrójczłonowego
Izraela–Izraela-Żyda,Izraela-FrancuzaiIzraela-Słowianina78.Wpraw-
dziewewspomnianymfragmencieWielkiegoperiodumożemyrównież
znaleźćkrytykęfałszywejegzaltacjiuIzraela,aleniejestonadotegostop-
nianacechowanajednostronnością.Wszystkowskazujenato,żekrytyka
fałszywejegzaltacjiwWielkimperiodziedotyczycałego,trzyczęściowego
75Tamże,s.54–55.
76Tamże,s.55.
77Tamże.
78A.Towiański,Wielkiperiod,w:tegoż,Wybórpisminauk,oprac.S.Pigoń,Wrocław–War-
szawa2004,s.91;zob.równieżBiesiada–wersjadruga,s.14.
