Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
ROZDZIAŁI
niestrukturyprzywracażywotnośćpodejściusystemowemuwnaukach
społecznych,jakożeakcentujeszczególnystatussystemówspołecznych
iodsłaniawielemożliwościprzezwyciężeniaantynomiimiędzydziała-
niemspołecznymistrukturąspołeczną.
Opisanepowyżejuwikłaniejednostekwsiećzależnościsystemuspo-
łecznegosprawia,żezachowująsięwswoistysposób,stanowiącyospo-
łecznymcharakterzeichaktywności.Abytoprzedstawić,posłużmysię
uproszczonymporównaniemsystemówspołecznychifizycznych.Mam
nadzieję,żeniepopełniębłęduatrybucjiwobecfizyki,jeżelizastrzegę
się,żechodziouchwycenieróżnicstopniowalnych,anieróżnicbez-
względnych.Wsystemachfizycznychobiektyporuszająsięjednoznacz-
niewyznaczonymiścieżkami,któresąwynikiemwzajemnychpowiązań
ioddziaływań(jaktomamiejscechociażbywprzypadkukrążeniapla-
net).Natomiastwsystemachspołecznych„wydeptane”jużścieżkizacho-
wańludzkichsąjedyniepropozycjąwyborudrogi.Człowiekmożewybrać
którąśzwyznaczonychjużdróg.Alemożepodążyćwertepamiiwydeptać
nowąścieżkę–gdysięnatoodważy,gdymunatopozwoląinnilubgdy
umożliwimutotopografia„terenu”.Azatemwsystemachspołecznych
wybórindywidualnejdroginiezawszejestłącznymrezultatemwzajem-
nychoddziaływańwszystkichuczestnikówżyciazbiorowego,leczbywa
równieżskutkiemdziałaniajednostkowego,przełamującegostrukturalne
wpływyotoczenia.
Niekiedyjednostkiizbiorowościrzeczywiściezachowująsiętak,jakby
bezudziałuwłasnejwolipowielałyzastanestruktury.Bezrefleksyjnie,
nieomalodruchowo,odgrywająrolewyznaczoneprzezpozycjezajmo-
wanewstrukturzespołecznej.Gdybysięgnąćdosugestywnegookreśle-
niaelementów,któreporuszająsiępoutrwalonychścieżkachwramach
zrównoważonychsystemówfizycznychlubchemicznych,towśladza
IlyąPrigoginemożnanazwaćrutynowozachowującychsięuczestników
życiazbiorowego„hipnonami”lub„lunatykami”(Prigogine,Stengers
1990,s.196).Bywarównieżtak,żeznamysłemwybierajązachowania,
któresąadekwatnedoupowszechnionychwartościiwzorówzachowania,
stosownedopozycjizajmowanejwstrukturzedystansówspołecznych
iniepowodujązakłóceńwrutynowychzachowaniachinnych.Mogłoby
sięwydawać,żeobydwawyżejwymienionetypyzachowańspołecznych
–itenawykowe,ite,którymtowarzyszynamysł–sprzyjająreprodukcji
strukturspołecznych,jakożesąadekwatnedosystemu.Irzeczywiście
najczęściejtaksiędzieje.Aleczyzawszeporuszaniesięwyznaczonymi
ścieżkamisystemowymisprzyjaodtwarzaniusięsystemuiczynigomniej
wrażliwymnazmiany?Odpowiedźbrzmi:tylkodopewnegomomentu.
Wtedyodtwarzająsiętylkotestrukturyspołeczne,któresąeksplorowane
