Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wbadaniuzjawiskkulturowychsocrealizmunieocenionąpozycjąwyjściowąjestpraca
EdwardaMożejki,którakompleksowośćujęciapodkreślatytułemnawiązującymdofun-
damentalnejimonumentalnejwiwisekcjimarksizmu,dokonanejprzezLeszkaKołakow-
kiego
15
.KsiążkaE.Możejkiwtriadycznejperspektywie(genezy–rozwoju–upadku)obej-
mujezatemnietylkoźródła,apogeumiDdługietrwanie”metodywZSRR,analizuje
jejadaptacjęwpaństwachblokusowieckiego,aletakżewkrajachEuropyZachodniej
iAmeryki.Dotyczygłównieliteratury,alezewzględunawyróżniającąsocrealizmtotalność
zamierzenia,którekryteriaminaukowejmetodymiałoobejmowaćwszystkiedziedzinytwór-
czości,pozycjatamawartośćnieocenionątakżewbadaniuróżnychzjawiskartystycznych
tegoczasu.Zinnychopracowańliteraturysocrealizmu–pozaszkicami,np.MichałaGło-
wińskiegoiMartyFik,którymMałgorzataJarmułowiczprzypisujeprzyspieszeniereani-
macjiproblemuwrefleksjinaukowej
16
–szczególnieprzydatnedlaporównańzkrytyką
sztukimogąbyćustaleniaWojciechaTomasika,dotyczącezasadautorskiejnarracji,inter-
tekstualności,tendencyjnościczypozytywnegobohatera
17
.Dodajmy,iżwpoprzedzającej
polskieopracowaniaksiążceRégineRobinosowieckiejliteraturzelat30.,wanaliziedok-
trynalnychskładowychliteraturysocrealistycznej(narodnosti,typowości,tendencyjności,
partyjności,pozytywnegobohatera)francuskabadaczkaposługujesiękategoriamiestetyki
niemośliwej,intertekstualnościiinterdyskursywności,monologizmu–antytezyBachtinow-
skiejwielogłosowości–przezroczystościnarracji
18
.Oglobalnychambicjachsystemumówi
projektpropagandymonumentalnej,analizowanyprzezW
.Tomasikawopracowaniunatemat
tzw
.korespondencjiwstalinowskiejpropagandziekomunikatówwerbalnychiwizualnych,
awięcm.in.architectureparlantei–odwrotnie–mówieniuarchitekturąwpoezjiiproziepo-
szczecińskiej.PoczynioneprzezTomasikateżwinnymmiejscuspostrzeżeniaoparakonfe-
syjnościtegokierunkupotwierdzająskojarzeniasocrealizmuzreligią,nieodparcienasu-
wającesięwanaliziesztukprzedstawiającychijęzykakrytyki,awspółredagowanyprzezte-
gożautoraDSłownikrealizmusocjalistycznego”obejmujewszakDuniwersalne”kategorie
Dmetody”,stosowanewięcrównieżwkrytyceartystycznej
19
.KolejnepraceMariuszaZa-
wodniaka,ozjeździeszczecińskimiinnychodsłonachżycialiterackiego,poświadczająza-
planowaną–byużyćomawianejprzezpoprzedniegoautorakategorii–Dmonumental-
ność”,totalnośćmachiny.Analizyfunkcjonowaniairoliprzyjętychzachowań,m.in.zjaz-
dów
,konferencji,poszerzająkontekstdlaczęścikrytykiartystycznej,którąnazywamdalej
rytualnąlubobrzędową
20
.
LiteraturytakżedotyczyksiążkaKatarzynyŚliwińskiej,przeprowadzającejkomparaty-
stycznąanalizęsocrealizmuwPolsceiNRD.Wewspomnianymwyżejtriadycznymukła-
dzie:antecedencji–rozwoju–upadkurysujezarazemtło,wktórewpisująsięprzedsię-
1111111
15
E.Możejko,Realizmsocjalistyczny.Teoria.Rozwój.Upadek.Kraków2001;por.:L.Kołakowski,Główne
nurtymarksizmu.Powstanie–rozwój–upadek.Londyn1988.
16
Mowaowydanychw1992rokutekstach:M.Głowiński,Rytuałidemagogia.Trzynaścieszkicówosztuce
zdegenerowanej.Warszawa1992;M.Fik,Czywartopisaćosocrealizmie?.DPuls”1992,nr59;por.taż,Kultura
polska1944-1956,[w:]Polacywobecprzemocy1944-1956,red.B.Otwinowska,J.Żaryn.Warszawa1996,s.220-
-275;M.Jarmułowicz,Sezonybłędówiwypaczeń.Socrealizmwdramacieiteatrzepolskim.Gdańsk2003,s.6.
17
W
.Tomasik,Słowoosocrealizmie.Bydgoszcz1991.
18
R.Robin,Leréalismesocialiste.Uneesthétiqueimpossible.Paris1986.
19
W
.Tomasik,Inśynieriadusz:literaturarealizmusocjalistycznegowplaniepropagandymonumentalnej.Wrocław
1999;głosW
.TomasikawDyskusjiredakcyjnej.DDeMusica”2002,vol.3;http://free.art.pl/demusica/
De_Mus_3/DM_03_06.htm;Słownikrealizmusocjalistycznego,red.Z.Łapiński,W
.Tomasik.Kraków2004.
20
M.Zawodniak,Presjaiekspresja:zjazdszczecińskiisocrealizm.Szczecin2002;tenże,Teraźniejszośćiprze-
szłość.Studiaośyciuliterackimsocrealizmu.Bydgoszcz2007.
8
